Lord Byron en François Bonivard in Chillon

Gevangenis van Chillon.

"Het was een beroemde zeiltocht in een berucht jaar. De Engelse dichter Lord Byron, zijn vriend Percy Bysshe Shelley en diens toekomstige bruid Mary Shelley bezeilden op 22 juni 1816 het Meer van Genève en gingen aan land om het toen al drukbezochte kasteel van Chillon te bezoeken, ook nu nog een van de best bewaarde middeleeuwse Europese kastelen. 

De Romantiek en de Reformatie kwamen samen, toen Byron na het bezoek zijn gedicht The Prisoner of Chillon schreef, over de Geneefse historicus en strijder François Bonivard, die hier van 1530-1536 gevangen zat. De huidige bezoeker wordt uitgebreid met dit fameuze bezoek geconfronteerd, hoewel het maar één van de vele tinten is op het rijke palet van Chillon."

Bovenstaande is de lead van mijn jongste artikel 'Het kasteel van Chillon. De klik van een romantisch dichter met een reformator' in Archeologie Magazine (2024 nr.3, 32-36), met foto's van Heleen Dekker. Het verhaal behandelt zowel de bemoeienissen van de bovengenoemde romantici, als de geschiedenis en layout van het kasteel zelf. 

En Percy Shelley? Die dacht al in 1816 dat 'de geest van de oude tijden' in deze omgeving verdwenen was. Het is maar hoe je het bekijkt.

***

21 eerdere artikelen en archeologische reisverhalen van mij in Archeologie Magazine:

- Monument voor Zeeuwse verdronken dorpen. Stormvloeden schiepen archeologische schatkamers, 2002 nr. 3, 70-75 (met Robert van Dierendonck)

- De erfenis van Erik de Rode. Vikingmonumenten in Groenland, 2003 nr. 1, 27-32

- Archeologie van een drijvend paleis, 2004 nr. 1, 54-57. [Titanic / Halifax]

- Totempalen in Alaska en Brits Columbia, 2004 nr. 5, 26-30.

- Historic District van Skagway laat goudkoorts herleven. Monumentenzorg en archeologie in Zuidoost-Alaska, 2005 nr. 2, 16-20.

- Monument verdronken dorpen op Noord-Beveland, 2005 nr. 5, 6-9.

- Dertien dode keizers. Minggraven omvangrijke ‘parel’ op de Werelderfgoedlijst, 2007 nr. 4, 35-39.

- Het paleis, de fontein en de roos. Bakchivsaray, monument van Tartaarse cultuur, 2009 nr. 1, 6-9.

- De Koningsgraven van Paphos. Dodenstad van ‘Egyptisch Cyprus’, 2010 nr. 2, 52-55.

- De eeuwige rust van de goddelijke dichter. Het wel en wee van Dantes graf in Ravenna, 2013 nr. 2, 52-54.

- De Staats-Spaanse Linies herleven op eigen benen. Van conflict naar cultuur en natuur, 2013 nr. 5, 40-43.

- Akko, laatste bolwerk van de kruisvaarders. Bovenstad en ondergrondse stad tonen talrijke historische sporen, 2014 nr. 5, 6-9.

- Glorie en ondergang van Ayla, 2016 nr. 5, 54-57. [Jordanië, Amman]

- Hier huwde Richard Leeuwenhart. Het kasteel van Limassol, 2017 nr. 3, 54-57. [Cyprus]

- Veldslag uit 1568 herleeft elke dag. Het herinneringslandschap van Heiligerlee, 2017 nr. 6, 48-50.

- Een koningspaar aan de Donau. Zoektocht naar sporen van Gisela van Beieren en Stefanus van Hongarije, 2019 nr. 3, 30-33. 

- De bakermat van een keizer. Bonaparte in Ajaccio, 2020 nr. 3, 60-63.

- Sporen van een Hollandse invasie. Gran Canaria vergat aanval in 1599 niet, 2021 nr. 5, 54-57.

- Het raadsel Rollo de Wandelaar. Waar kwam de eerste hertog van Normandië vandaan? 2022 nr. 4, 28-31.

 - Sint-Ursula en haar ‘Goldene Kammer’. Romeinse beenderen als middeleeuwse relieken,  2023 nr. 3, 56-60.

- St. Blasien – grootste koepel benoorden de Alpen. De stenen droom van Martin Gerbert,  2024 nr. 1, 26-30.

Oproep beeldmateriaal Zeeuwse popcultuur 1965-1975

Wie bezit gedigitaliseerd foto- of ander beeldmateriaal over de Zeeuwse popcultuur, ruwweg uit de periode 1965-1975? Het kan gaan om Zeeuwse bandjes, zalen en podia, hippe mode, opmerkelijke figuren uit de ‘scene’, jeugdig straatleven, feesten en huiskamerbijeenkomsten. Kortom alles wat de sfeer uitstraalt van de jaren zestig, die volgens muzikant en subcultuuricoon David Crosby duurden van 1965 tot 1975.

Dit waren immers de jaren waarin alles veranderde in de jeugdcultuur. Het was de tijd van protest en bezettingen, wierookwalmen, vloeistofprojecties, bizarre kleding, steeds langer haar, de introductie van drugs, het afwerpen van opgelegd gezag. In dit decennium passeerden zowel provo, de summer of love, het provadya?-fenomeen, woeste studentenprotesten en het ‘Nederlandse Woodstock’ in Kralingen, waar je ook tal van Zeeuwen kon aantreffen.

Open jeugdcentra openden ook in Zeeland hun deuren, zoals De Beuk in Middelburg en De Piek in Vlissingen. Elders kon je terecht in vele sozen, zoals Uh-hu in Goes, en ‘progressieve’ cafés of cultuurpodia als de Image Club en Porgy en Bess in Terneuzen, Brogum in Zierikzee en De Vroone in Kapelle. Het zijn maar enkele voorbeelden.

Presentatie en boekje

Het is in deze tijd van eindeloze stromen selfies en audiovisuele documentatie van elkaspect van ons leven moeilijk voorstelbaar. Maar tot een jaar of dertig geleden maakten we relatief weinig foto’s. Dit had uiteraard te maken met de technologie: net als aan de vervlogen romantiek van ‘stoom’ denken we nu vertederd terug aan de fotorolletjes, de donkere kamer of de gang naar de fotozaak, waar je pas dagen later het resultaat van je fotografische inspanning kon aanschouwen op de bestelde afdrukken en negatieven. Zelfgemaakte foto’s uit deze tijden vormen een kostbare documentatie!

Een héél speciaal optreden van 'Plastic Penis' op 
Smids Bolwerk in Middelburg, 1969

Tijdens de ZB-Vriendenmiddag op 14 december die gewijd is aan Zeeuwse popmuziek en pophistorie met alles eromheen, hou ik een presentatie over de Zeeuwse pop- en subcultuur in de ruimste zin uit de genoemde periode 1965-1975. Het beeldmateriaal wordt gebruikt in de bijbehorende power-pointpresentatie en/of het boekje in de PPF-reeks van de ZB dat aan het onderwerp wordt gewijd.

‘Pop-art on scene’

Naast beeldmateriaal ben ik op zoek naar gegevens over, of herinneringen aan de mysterieuze happening ‘Pop-art on scene’ in het City-theater in Middelburg op 23 maart 1965: eerder nog dan de geruchtmakende happenings in Amsterdam! De PZC, in die dagen niet echt enthousiast over de meeste uitingen van de regionale pop- en jeugdcultuur, noemde het ‘een zinloze avond met enige infantiele banaliteiten’ – en dat maakt de belangstellende uiteraard zeer nieuwsgierig.

Er was sprake van een gehelmde jongeman die versjes voorlas, ‘twee kwasi-artistieke figuren’ en een persoon die zijn tanden op het podium poetste. Verder ‘heel harde muziek’. Wie weet er meer over deze happening te vertellen?

Wie rechtenvrij beeldmateriaal voor de presentatie en/of het boekje wil afstaan, of gegevens over de happening van maart 1965 bezit, kan contact met mij opnemen via jjbkuipers@zeelandnet.nl of 06 36271652.

***

Ook interessant in deze sfeer:

De vlucht naar boven

Tegenculturen in Nederland in de jaren zestig en zeventig

'De mens is niet om te lijden in de wieg gelegd,' schreef Simon Vinkenoog in 1967. Het tekent de mentaliteit van de toenmalige tegencultuur, een verbijsterend palet van activisme, bewustzijnsverruiming en spiritualiteit. Onmiddellijke ontsnapping aan de knellende banden van de maatschappij was het doel: een vlucht naar boven op de vleugels van idealen of drugs, of allebei. Jan J.B. Kuipers schetst de diverse bewegingen en figuren die de jaren zestig en zeventig tekenden, en vraagt zich af in hoeverre er sprake was van iets nieuws en waar al die zogenaamde vernieuwing in uitmondde.

Prijs € 29,99

ISBN 9789462498952

Uitvoering Hardback

Aantal pagina's 296

'Night at the library' en Mysterieus Middelburg

Op donderdagavond 23 mei meegedaan aan de Night at te library  van de Zeeuwse Bibliotheek (ZB) in Middelburg met een meet & greet en na afloop een verkorte en volgeboekte editie van mijn Middelburgse gothic walk   'Mysterieus Middelburg', waarbij het weer ook nog meezat. Er was verder een aardige uitstalling van een aantal van mijn in de ZB aanwezige boeken.  

Foto H.M.D. Dekker

Misschien ook leuk:

Jan J.B. Kuipers,  De Put,  een literaire polderthriller

Nog altijd voor een spotprijsje als e-boek verkrijgbaar 

Inhoud
Privé-detective Siebe Edens ontmoet in het Groninger Museum de Middelburgse uitgever Egbert Hogemoer en zijn vrouw Maaike. Hetzelfde weekeinde wordt Hogemoer in de Groningse zeeheldenbuurt vermoord, de wijk waar Siebe is geboren en getogen. Er zit een bladzijde uit een regionaal boekje op Egberts borst gepind. Deze bladzijde handelt over het Vrouwenputje, een ‘spirituele plek voor iedereen’ bij het Zeeuwse gehucht Baarsdorp. 

Bij het volgen van dit spoor in opdracht van de schoonvader van het slachtoffer belandt Siebe Edens in de naweeën van een heksenoorlog waarin ook zijn oude Middelburgse vriendin Sophie Duvelaer een rol speelt, én de gevaarlijke therapeute Patsy Mijnheer die het zoontje van Sophie’s werkster onder behandeling heeft. Na een weinig professioneel onderzoek weet Siebe Edens de moord op Egbert Hogemoer op te lossen. Hij heeft daarvoor wel een aantal aanslagen op zijn persoon moeten doorstaan en zag een stoet vreemde personages aan zich voorbijtrekken, ieder met geheel eigen obsessies en vaak bizarre gedachtekronkels. 

De put is een polderthriller waarin de traditionele ‘schurkenrollen’ toevallen aan vrouwelijke personages. Desondanks moet Siebe’s goede bekende Sophie Duvelaer, ook al een dame van weinig eerbaar gedrag, eraan te pas komen om de zaak tot een goed einde te brengen. '…De deprimerende, nihilistische toon van de neo noir als kern van de menselijke existentie’ (recensent Paul van Leeuwenkamp over dit boek).

De koning die Schiedam wilde bombarderen

Koning Gorilla of Willem de Goede? De eerstgenoemde bijnaam van Willem III (1817-1890) is bekender en niet voor niets. Willems leven werd geteisterd door schandalen. Hij regeerde lang, van 1849-1890. 

Zijn koningschap is vooral van belang door de periode waarin het viel: een tijd van transformatie naar een samenleving, gekenmerkt door verstedelijking, industrialisering met alle uitwassen van dien en democratisering. En ook van wetenschappelijke en technologische revoluties en conflicten tussen grote, naburige naties.

tijdelijk voor 14,99!

Het Binnenhof belegeren

Omslag brochure, 1887

Willem besteeg de troon na enkele internationale affaires. De Belgische revolutie van 1830 had het koninkrijk gesplitst. Vervolgens kwam het Europese revolutiejaar 1848, dat Nederland een nieuwe grondwet bracht. Willems koningschap werd geplaagd door één serieuze internationale aangelegenheid: de Luxemburgse kwestie (1866/67), die Nederland in een heikele positie tussen Pruisen en Frankrijk bracht. 

Binnenlandse moeilijkheden waren vaak te wijten aan Willems karakter. In zijn drift dreigde hij bijvoorbeeld Schiedam te bombarderen, of ministers te laten executeren. Men schreef het toe aan het deels Russische ‘Romanov-bloed’ van de koning.

Willem III gaf in zijn buitensporige woedeaanvallen ook bevelen om bijvoorbeeld het Binnenhof te belegeren en een aantal ministers te executeren. 

Uit zijn privéleven stammen zo mogelijk nog gênanter anekdoten. Zo trok hij op het balkon van zijn gehuurde villa in Montreux in de zomer van 1875 meermalen zijn kamerjas wijd open, om zijn private delen aan de opvarenden van passerende boten op het meer van Genève te tonen. Toen lokale bestuurders protest aantekenden dreigde de briesende koning met het zenden van een paar honderd mariniers, hetgeen op een oorlogsverklaring zou zijn neergekomen. 

Anderzijds was hij een muziek- en kunstminnend man, met brede belangstelling voor technologische ontwikkelingen, landbouwwetenschap en infrastructuur. Willem kon ook zeer innemend en joviaal uit de hoek komen, en toonde zich bij de watersnoden van 1855 en 1861 zeer betrokken.

Willem III. De weerspannige koning besteedt naast dit alles veel aandacht aan Willems jeugd, zijn liefdesaffaires, de koninklijke onderkomens, de begaafde, tragische koningin Sophie, sociale (wan)toestanden, de ontwikkeling in Nederlands-Indië en overige koloniën.

Jan J.B. Kuipers, Willem III De weerspannige koning

Prijs € 14,99

ISBN 9789462492547

Uitvoering: hardback

Aantal pagina's: 160

Afmetingen: 23.5 x 28 x 1.7 cm

Ook beschikbaar als 

eBook ePub - € 15,99

Wandeling Mysterieus Middelburg in 2024

Op zoek naar een bijzonder groepsuitje? Wandel ook in 2024 mee door Mysterieus Middelburg, een ‘vertelwandeling’ van ongeveer 2 uur langs sinistere, spookachtige en geheimzinnige plekken in Middelburg.

Schrijver, publiekshistoricus en ex-stadsdichter Jan J.B. Kuipers voert u langs dertien en meer spannende locaties in de noordelijke en westelijke binnenstad van het op het oog o zo keurige Middelburg.

foto H.M.D. Dekker

We vertrekken en eindigen op de Markt, na een tocht vol griezel en groteske, sagen en schavotten, horror en historie. Jan vertelt met liefde over monniken, pestlijders, engelen en moordenaars, en over de ijselijke regenten van Middelburg.

Stokoude geschiedenis en pijnlijk recente verhalen: van het hostiewonder, het bombardement dat geen bombardement was tot een lugubere vondst in een bushokje.

U bepaalt zelf uw tijdstip. Ook een kortere duur en route is mogelijk.

Prijzen 2024: groepen tot en met 12 personen: € 159,- | 13 t/m ca. 20 personen: € 249,-- . De prijzen zijn all-in.

Boeken? Mail naar: jjbkuipers@hotmail.com of hmddekker@zeelandnet.nl

Zo beleefde groosopzeeland.nl het:
Niet alleen de groep, maar ook de spreker zelf gaat op in het verhaal. Hij ijsbeert heen en weer, tuurt ondertussen voor zich uit alsof hij de mysterieuze gebeurtenis in gedachten opnieuw beleeft en kijkt je af en toe ineens strak aan. En dan zien we boven de grote snor en achter zijn brilglazen glinsterende oogjes vol pret. Al na een paar minuten is de groep in de ban van Jan.

Omroep Zeeland berichtte:
Gids Jan vertelt met humor over moordenaars, spoken en pestlijders. Een van de 25 enthousiaste deelnemers: “Wij zijn recent vanuit Limburg naar Middelburg verhuisd. Dit is een fantastische manier om onze nieuwe stad te leren kennen. Hij vertelt het zo leuk!”

Jan J.B. Kuipers publiceerde ongeveer 85 boeken, veelal over historische onderwerpen. Veel werk betreft de provincie Zeeland. Maar hij is ook actief als fictieschrijver van onder meer fantastiek en literair werk. Een combinatie die ook het project Mysterieus Middelburg deed ontstaan.

Griezelgarantie sinds 2016! 

***

Misschien ook leuk:

111 PLEKKEN IN ZEELAND DIE JE GEZIEN MOET HEBBEN

Zeeland is meer dan strand, duinen, mosselrestaurants, folkloresport in klderdracht. Meer dan monumentale lijstgevels, middeleeuwse kerken, de deftigheid van buitenplaatsen in het groen. Wel eens aan de Rattekaai geweest? U beziggehouden met Zeeuwse struisgelolie?

Zeeland is een dynamisch gebied met een meervoudige identiteit: eeuwenoud mondiaal handelsgewest én agrarisch arcadië. Dit boek voert langs 111 Zeeuwse plekken die u gezien moet hebben. Plekken die u voeren achter de sluier van de traditionele reisgids. Want Zeeland is méér:

• Wonderen in waterputten

• Vis uit de polder en vruchten uit zee

• Verzonken dorpen, bergen van aarde

• Boerenkost en bekroonde chefs

Trek erop uit met dit boek en geniet van de zilte smaak van een eilandenrijk…

ISBN 978 90 6868 680 7,  prijs € 17,95

Skannal de Trouweloze in mythisch Frisia

Onlangs verscheen als smashwords-editie (e-boek) Skannal de Trouweloze: twee verhalen over de antiheld Skannal, die aan het begin van de zesde eeuw door de Friese landen trekt. Reis mee naar Traiectum en de mythische steden Wartna, Nocdac en Bordonchar en ontmoet nietsontziende krijgers, bovennatuurlijke gestalten en een schrikwekkende zieneres. Om over Weda/Wodan maar te zwijgen.

* historische fantasy * heroic fantasy * sword and sorcery*

Skannal is van over de Noordzee gekomen en trekt aan het begin van de zesde eeuw door de Friese landen. In Wartna volgt hij zijn meester, de monnik en missionaris Dubghal, naar het land van de Friezen. 

Het doel is de bekering van Wartna, de legendarische hoofdstad van Frisia waaraan eindeloos wordt gebouwd en waarover iedereen wenst te zwijgen. Gevaar? De relikwie van Sint-Fintan beschermt hen toch? Bovendien is er altijd het wapen van de zelfkennis.

In De vore van de dansende helden wordt Skannal na zijn ontsnapping aan Dubghal, die een duister lot onderging, gevangen genomen door een Deense bende. Deze staat onder leiding van de wolwa (zieneres) Spakuna. 

Skannal belandt in een dynastieke vete, die op hallucinante wijze wordt uitgevochten in de mythische steden Nocdac en Bordonchar, die we tot dusver maar kenden uit één (Byzantijnse) bron.

Nu voor maar $ 2.39 USD!

Bekijk HIER de andere e-boeken van Jan J.B. Kuipers onder het smashwords-label.

En DIT is een andere post over Skannal.

***

Misschien ook interessant (non-fictie):

Nederland in de middeleeuwen

De CANON van ons middeleeuws verleden

Deze uitgave toont hoe een drassige uithoek van het Romeinse Rijk zich tussen circa 500 en 1500 ontwikkelde tot een veelzijdig samenstel van graafschappen, hertogdommen en heerlijkheden, agrarische en handelsgemeenschappen, steden en dorpen. Op zand, veen en klei, langs de rivieren en de Noordzeekust. Hoe er langzaam eenheidsgevoel ontstond én hoe dit besef steeds ondergraven werd door vaak bloedige strijd tussen lokale en regionale belangen, standen en klassen.

€ 31,99

Ook verkrijgbaar als e-boek - € 15,99

Een gruwelmoord en dito straf in Sluis, 1769

Onlangs schreef ik voor mijn PZC-rubriek ‘Sporen in de delta’ een aflevering over de opmerkelijke waterstaatkundig ingenieur (en veel meer) Pieter Wiltschut en zijn kanaal uit 1735-1738. Dit kanaal verkortte de Passageulelinie in West Zeeuws-Vlaanderen en moest de verzanding van deze linie tegengaan. ‘Bijvangst’ van het schrijven was de moord op zijn weduwe Johanna Maria Wiltschut-de Benoudt in Sluis. Zij werd in 1769 het slachtoffer van een brute roofmoord, begaan door een tuinmansknecht.

Johanna Maria was de derde en laatste echtgenote van Pieter Wiltschut (1778-1762) en ruim twintig jaar jonger dan hem. Van de Nederduits-Gereformeerde Gemeente Sluis kreeg Pieter ‘attestatie’ om met deze ‘jongedochter’ te Goes te hertrouwen. Kennelijk een goede move, want Johanna Maria ‘schittert in een van Wiltschuts gedichten als een zelfstandig denkende en charmante vrouw’ (Den Haan & Kouwen 2021). Pieter geeft in dit verjaarsdicht als haar geboortedatum 7 november van het eerste jaar van de achttiende eeuw. In de jaren 1740 hield Johanna Maria zich in Sluis bezig met wijnhandel.

Affectie

Over haar familie is vrijwel niets met zekerheid bekend. Haar in de Rechterlijke Archieven Zeeuws-Vlaanderen bewaarde lakafdrukken op het besloten testament tonen, aldus Den Haan & Kouwen, een familiewapen met een golvende dwarsbalk in het veld. Een door echtgenoot Pieter opgesteld ‘Capitaal boek’ (aantekenboek voor belangrijke zaken) vermeldt de naam van een grootvader Gillis de Benoudt. 

In dit boek, thuis in het schrijfmeubel bewaard, was ook een treffend blijk van affectie opgenomen. Op het eerste folium van de staat waarin Pieter goederen van waarde opsomt ter ondersteuning van de oude dag, is de naam van Johanna Maria vermeld met de heilwens ‘beatus tranquillitas’ – ‘zalige rust’, vermoedelijk een heilwens voor een rustige oude dag voor Johanna Maria.

Het moordwapen
(foto Henk Hendrikse) 

De moord

Maar kennelijk was de welstand die Johanna Maria als weduwe genoot voldoende om een kwade genius aan te trekken, in de persoon van haar uit de Oostenrijkse Nederlanden afkomstige hoveniersknecht en plaatsgenoot Francis de Groote. 

Haar lot werd beslecht op 5 april 1769. Francis de Groote sloeg Johanna Maria met een steen het hoofd in. Twee weken later werd hij in Vlaanderen aangehouden. Francis werd geradbraakt, en vervolgens sloeg de beul hem op 19 mei met dezelfde steen in twee klappen dood. Het was een zogenaamde ‘spiegelstraf’, waarbij de voltrekking van het vonnis aspecten van de misdaad herhaalt of spiegelt, zodat de misdadiger hetzelfde leed ondergaat dat hij zijn slachtoffer(s) heeft aangedaan.

Het moordwapen

De door de tuinknecht gebruikte ‘keisteen’ is in 2019 geïdentificeerd als middeleeuws restant van ballast uit een scheepsruim. Het object is nu te bewonderen in Museum Het Belfort in Sluis. Het bijbehorende bordje vermeldt – of vermeldde – echter een onjuistheid, aangezien het de tuinmansknecht identificeert als vrouw.

Tekst vervolgt onder afbeelding

(foto Henk Hendrikse)

De moordzaak en de moordenaar brachten in de negentiende eeuw ook de pen in beweging van één van Sluis' bekendste zonen: onderwijzer, heemkundige, archivaris en lexicograaf J.H. van Dale. In De Oude Tijd, jrg. 1870, pag. 181-185, schreef hij het artikel ‘Francis de Groote’.

Overige bronnen:

- S.W.M.A. den Haan & G.J. Kouwen, Briefroman van Pieter Wiltschut (1678-1762): leeseditie: (gesitueerd op Fort Lillo en in de stad Nijmegen 1730-1731). Zierikzee: Uitgeverij Scoude, 2021.

- Jan J.B. Kuipers, ‘Passageulelinie bleef een militair zorgenkindje’. Sporen in de delta, Provinciale Zeeuwse Courant 28 februari 2024.

- PZC 24 april 1997, ‘Misdaad is van alle tijden, maar galg en rad zijn afgeschaft’ en 7 oktober 2019 (ed. Zeeuws-Vlaanderen), ‘Ballastkei in belfort blijkt moordtuig’

***

Lees ook

De Staats-Spaanse Linies

Monumenten van conflict en cultuur

De latere zestiende eeuw is een tijd van oproer en oorlog, waarin ook de Staats-Spaanse Linies ontstaan. Dit complex van forten, schansen, linies en vestingstadjes telt zo’n 450 objecten in een gebied van 80 bij 40 kilometer aan weerszijden van de landsgrens tussen Knokke en Antwerpen. Scheppers zijn de Spaanse, de ‘Staatse’ en de Franse militaire apparaten gedurende de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) tot de Spaanse Successieoorlog (1701-1714) – latere aanpassingen niet meegerekend. Sommige elementen spelen nog een rol in de Tweede Wereldoorlog. De Staats-Spaanse Linies plaatst de Linies in de historische en krijgshistorische context.

Prijs € 39,99

ISBN 9789462499843

Uitvoering Hardback

Aantal pagina's 248

Publicatiedatum 09 - 06 - 2023

Afmetingen 23.8 x 28.8 x 2.3 cm