Lezing oerjaren van de popmuziek op de Bevelanden

Jan J.B. Kuipers houdt vrijdag 29 oktober een lezing in buurthuis De Pit in Goes (Appelstraat 2A). Hij gaat daarin terug naar de oertijd van de popmuziek op de Bevelanden, grofweg de periode van eind jaren ‘50 tot begin jaren ‘70. Aanvang van de avond is 19.30 uur. De organisatie is in handen van Heemkundige Kring De Bevelanden. Je wordt verzocht je aan te melden via info@hkdebevelanden.nl.

Het onderwerp van de lezing bouwt min of meer voort op de gegevens in Jan J.B. Kuipers’ boek Brommers, gitaren en spandoeken dat in 2005 is verschenen en op een artikel van zijn hand in De Spuije: ‘Gelachen dat we hebben ... Oerjaren van de Bevelandse popcultuur’.

De Pletters

Zelf heeft Kuipers een flinke staat van dienst in Walcherse en Bevelandse bands als de Pletters, Soft Ice, September ’80 en The Beamholes. Bovendien bast hij nog steeds bij Karel en de Boswachters.

Veel van de oudere geschiedenis van de regionale popmuziek heeft hij uit eerste of tweede hand. Ook randverschijnselen als drugs en drank zullen de revue passeren, al dan niet aan de hand van passende anekdotes. Zo gaat het verhaal dat een inmiddels overleden Goese liefhebber van geestverruimende middelen een rondvlucht boven zijn stad maakte op een boerenzakdoek, na gebruik van lsd.

Nozems

Enkele trefwoorden van Kuipers’ lezing zijn Bevelandse bands als The Shazams, Prins van Oranje, Schuttershof en Uh-hu, Louis Polfliet (de vader van Danny Vera), de Delta Blues Band, nozems en cafés, herrie in de Zak en een vaantje van een Teenager Festival in Kruiningen in 1961.

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

De oerjaren...

Jan Blok

En waardoor mislukte de poging om Fats Domino naar Goes te halen? Bekende namen als wijlen rockabillyman Jan Blok uit Kruiningen, zijn latere buurman en gitaarvirtuoos Sam Berhitu en multi-instrumentalist Eelco Tamminga komen voorbij. Hoe zat het ook alweer met de transistorradio die je bij elkaar kon sparen met punten op een wasmiddel? “Een hele luxe in die dagen”, zegt Kuipers. Er zijn zelfs enkele geluidsopnamen te beluisteren. Jan B. Kuipers schreef al zo’n 80 boeken en vele honderden bijdragen op het gebied van geschiedenis, archeologie, letteren en popcultuur, maar ook fictie voor volwassenen en kinderen. 

The Shazams

En weer bleef Eekhoornstaartstad ongezien

Met ‘De man die Eekhoornstaartstad nooit zag’ keert Jan Kuipers in zijn fantastiek terug naar de pop-SF en de sfeer van zijn vrolijke maar gelaagde mythologische verhalen van decennia geleden. ‘Eekhoornstaartstad’ is te lezen in de jongste editie van het jaarboek Ganymedes (pag. 88-111). Ook zijn gedicht 'Ik had mijn oude Batmanpak aangetrokken' is hierin opgenomen (pag. 202-203).

Het jaarboek wil voorzien in de algemeen geaccepteerde, evenwichtige staalkaart van het beste dat de Nederlandstalige fantastische literatuur voortbrengt. Ooit was het een uitgave van Bruna, sinds jaar en dag zwaait de Stichting Fantastische Vertellingen de scepter over dit almaar uitdijende verhaalimperium.

In de jongste editie zijn verhalen en gedichten te vinden van (in alfabetische volgorde):

Joke Adam, Annette Akkerman, Guido Eekhaut, Rob Geukens, Mike Jansen, Pascal de Hoop, Johan Klein Haneveld, Jorrit de Klerk, Jan J.B. Kuipers, Oxana Langbeen, Paul van Leeuwenkamp, Ruben van Luijk, Remco Meisner, Max Moragie, Marcel Ozymantra, Isabelle Plomteux, Jan Roosen, Steven Standaert, Tais Teng, Reinder Veelinx, Charles van Wettum, Reinold Widemann en Bart de Wolf.

Bestel HIER voor € 9,95. Meer info is hier te vinden.

Zoals elk jaar toont de cover een schilderij van de hand van wijlen ‘Ganymedes-roerganger’ Vincent van der Linden ('Emigration of a Tortoise').

Ganymedes-21; samengesteld door Paul van Leeuwenkamp & Remco Meisner; Rare Boekjes-reeks deel 58; ISBN 978-90-78499-54-1; 378 blz.; 1e druk 2020; uitg. Stichting Fantastische Vertellingen; omslagillustratie Vincent van der Linden; omslagontwerp Ingrid Heit; bio-/bibliografieën van de gepubliceerden. 

'11 van de 111’ in Bibliotheek Terneuzen

Foto-expositie van Heleen M.D. Dekker

Tot en met 29 september aanstaande exposeert Heleen M.D. Dekker foto’s uit 111 plekken in Zeeland die je gezien moet hebben in Bibliotheek Terneuzen (Oostkant 1) tijdens openingsuren. Deze expositie ’11 van de 111’ hangt samen met de tweede editie van dit boek bij Uitgeverij Thoth, een herziene uitgave met 50 nieuwe plekken en tips.

Scheldeboulevard, Terneuzen (HMD Dekker)

Heleen Dekker maakte het boek samen met schrijver Jan J.B. Kuipers, die tientallen boeken over Zeeland publiceerde. De publicatie behandelt 111 onverwachte, maar ook een aantal bekende locaties in de provincie. Zij maakt deel uit van een reeks van ‘111 plekken’-boeken, die Nederlandse en Belgische steden en regio’s beschrijven vanuit een eigenzinnig en persoonlijk perspectief. Ze bieden insidertips en willen ‘andere wegen’ inslaan, weg van de toeristenpaden. Ook de invalshoek of compositie van de foto’s volgt dit eigenzinnige uitgangspunt.

Heleen M.D. Dekker werkte lang in de zorg. Daarnaast houdt zij zich al vele jaren bezig met documentaire en artistieke fotografie. Haar werk verscheen in vele tijdschriften en boekpublicaties. Haar eigen projecten omvatten onder meer ‘Kokend voedsel’, ‘Internationale toiletten’ en ‘Uit het keukenraam’.

Het boek is verkrijgbaar in de boekhandel of bij de uitgever.

Zie HIER de link naar de uitgevers- en bestelinformatie.

111 PLEKKEN IN ZEELAND DIE JE GEZIEN MOET HEBBEN (tweede druk) AUTEUR(S) - Jan Kuipers | Heleen Dekker TAAL - Nederlands BINDWIJZE - Paperback FORMAAT - 13,5 x 20 cm OMVANG - 240 pagina’s ILLUSTRATIES - 120 illustraties in kleur VERSCHENEN - Maart 2020 (1e druk september 2015) ISBN 978 90 6868 680 7 PRIJS € 16,95

Lezing Staats-Spaanse Linies, IJzendijke

Op vrijdagavond 10 september verzorgt Jan J.B. Kuipers in het Jeugdgebouw aan de Koninginnestraat 3 te IJzendijke een lezing over ‘De Staats-Spaanse Linies. Monumenten van conflict en cultuur’. De organisatie is in handen van museum Het Bolwerk, de aanvang is om 19:30 uur. Toegang: € 8,00 p.p., inclusief koffie en een drankje. Reserveren tot 2 dagen voor datum lezing (museum Het Bolwerk, 0117-301200, museuminfo@zeelandnet.nl).

Kuipers publiceerde in 2013 zijn gelijknamige boek, bij de voltooiing van een grensoverschrijdend project van onderzoek, restauratie en cultuur-toeristische ontsluiting van de Linies. De twee drukken van dit boek waren nog hetzelfde jaar uitverkocht.

Zowel de militaire als de algemene geschiedenis rondom de linies komen in de powerpointlezing aan bod, alsook bouwkundige aspecten en de ‘doorwerking’ van de linies in volksverhalen, anekdotes en de evolutie tot cultuurmonumenten. Een belangrijk deel van de presentatie behandelt de Opstand tegen Spanje c.q. de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), toen de linies ontstonden. Maar ook andere conflicten komen aan de orde, zoals de Spaanse en Oostenrijkse Successieoorlog in de achttiende eeuw. Geografisch richt de lezing zich vooral op Zeeuws-Vlaanderen.

Kruisdijkschans, 1692.

De Staats-Spaanse Linies omvatten bijna 450 objecten: forten, schansen, linies en vestingstadjes (zoals Hulst en Damme) in een gebied van zo’n 80 bij 40 kilometer aan weerszijden van de Belgisch-Nederlandse grens, tussen Knokke en Antwerpen. Een militaire raid van een Staats legertje in 1583 vormde de eerste aanzet. Die leidde tot het opwerpen van de Moffenschans bij Terneuzen: de eerste fortificatie die we tot de Staats-Spaanse Linies rekenen. Van de oorspronkelijke Moffenschans is niets meer over, in tegenstelling tot zeer veel andere elementen en werken, die we vandaag de dag al of niet gerestaureerd in het landschap aantreffen.

Jan J.B. Kuipers (1953) publiceerde tegen de tachtig boeken, veelal over historische onderwerpen. Hij werkte naast zijn loopbaan als zelfstandig auteur decennia in de Zeeuwse archeologie en erfgoedwereld. Najaar 2020 verscheen bij WalburgPers zijn boek Vikingen. IJzeren eeuwen om de Noordzee. Een andere recente titel is 111 plekken in Zeeland die je gezien moet hebben (Thoth, 2e dr.; met foto’s van Heleen Dekker).

Boeken van deze auteur over verwante onderwerpen:

Willem van Oranje

Prins in Opstand

De discussie over leven, karakter en betekenis van Willem van Oranje (1533-1584) laait regelmatig op. De figuur van de ‘vader des vaderlands’ is nog springlevend. De Opstand tegen Spanje en de Reformatiegeschiedenis in de Nederlanden zijn niet denkbaar zonder deze prins van Oranje, die in zijn eigen tijd al voorwerp was van felle controverses. Oranje stond aan de wieg van de Noord-Nederlandse natie, maar deze ‘geboorte’ voltrok zich tegen zijn wil. Zijn pogingen om de scheuring van Noord en Zuid te voorkomen bleven vruchteloos. Willem was weliswaar een belangrijke actor in de ontwikkelingen van zijn tijd, maar ook iemand die daardoor werd meegesleurd en getransformeerd. Als elfjarige verhuisde de prins van de Dillenburg naar het Brusselse hof, centrum van een wereldrijk, om zijn opvoeding te voltooien. Het was zijn introductie op het historische toneel, waar zijn rol bepaald zou worden door een bloedig conflict dat de mythische duur van tachtig jaar bereikte. Van verdediger van de belangen van de hoge adel ontwikkelde Oranje zich tot tegenstander van de onverzoenlijke kettervervolgingen. Zo kwam hij pal tegenover zijn koning Filips II te staan. Gaandeweg veranderde Willem van een in luxe badende prins met lichtzinnige reputatie tot een quasi-armoedige martelaar voor een niet eens helder omschreven ideaal. De man die ooit zijn bruid Anna van Saksen tegemoet ging met 1100 ruiters en een fabelachtige bagagetrein, eindigde als een sober geklede, vroegoude en zieke grijsaard die zich qua uitmonstering nauwelijks onderscheidde van een Delftse burger. Drie broers waren gesneuveld, zijn fortuin was verdwenen. Na minstens zeven mislukte aanslagen maakte de fanaticus Balthasar Gerards een eind aan Oranjes turbulente bestaan. Willem van Oranje. Prins in opstand volgt het leven van de prins tegen de breed geschetste achtergrond van de Opstand en de scheiding van Noord en Zuid, die ook de meest dramatische periode van beide naties vormen.

Bestelinfo HIER

€ 29,95

De Beeldenstorm

Van oproer tot Opstand in de Nederlanden

De Beeldenstorm markeert het begin van de Opstand tegen Spanje, uitgevochten in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Aanleiding en kader waren religieus, reactie op de meedogenloze kettervervolgingen. Er speelden ook andere motieven: economische nood en politieke frustratie. Op enkele maanden Beeldenstorm volgden zes jaar schrikbewind onder Hertog van Alva. De Beeldenstorm presenteert het verhaal van 1566 in de veelkleurige context van de reformatiegeschiedenis.

Bestelinfo HIER

€ 19,99

Ontdekking van de jeugd in Zeeland (3)

'Zo ben ik niet opgevoed!'

Kijk hier voor 'Ontdekking van de jeugd in Zeeland afl. 1 en hier voor afl. 2

Hoe vermaakte de ontzuilde of zich ontzuilende jeugd, die de hoede van het kerkelijk en politiek verenigingsleven was ontvlucht, zich in de jaren vijftig? Je hing rond op straat, ging naar sportwedstrijden – hoofdzakelijk voetbal -, bezocht de kroeg en ging nu en dan naar de film. Dat laatste in Zeeland veel minder dan elders: gemiddeld zo’n drie keer per jaar, tegen landelijk zes. In Drente en Friesland lag die frequentie echter nog lager.

(Dit is een fragment uit: Brommers, gitaren en spandoeken, 2005)

De protestantse Zeeuwse jeugd kon voorstellingen bezoeken van de Christelijke Film Actie, die in diverse dorpshuizen werden georganiseerd, of in nette horeca-instellingen zoals Hotel Walcheren te Koudekerke. En dan nóg kon een voorstelling niet doorgaan, als een van de plaatselijke commissies de te vertonen film had afgekeurd.

Ondanks alle voorzorgen ging het ook tijdens een voorstelling wel eens mis. In 1966 of ‘67 onderbrak amanuensis Geerse van de Chr. HBS en MMS te Middelburg, tot verbijstering van de massaal toegestroomde leerlingen en aanwezige docenten, een film met Doris Day waarin een onschuldige kerkhofscène zat met de gevleugelde woorden: ‘Dit is spotten met de dood. Zo ben ik niet opgevoed.’ Ook de avond was hiermee gestorven, want niemand anders kon of durfde de projector te bedienen.

Rock 'n' roll zonder geluid

Niet dat het een typisch Zeeuws of plattelandsverschijnsel was, die schromelijke bezorgdheid van lokale overheden ten aanzien van de handhaving van orde en goede zeden. De burgemeester van Apeldoorn verbood de film Rock around the clock (1956) voor drie dagen; relletjes waren het gevolg. In Gouda kwam de burgervader bij deze muziekfilm met een oplossing van verpletterende, en tegelijk haast vertederende naïveteit: hij liet het geluid weg! Tot zijn verbazing nam men hier geen genoegen mee, zodat de film alsnog ‘compleet’ werd gedraaid.

Ook in de Zeeuwse steden waren bioscopen allang een gevestigd begrip. Zo werd na het bombardement en de verwoesting van de Middelburgse binnenstad in mei 1940, de plaatselijke schouwburg aan het Molenwater (naast de Koepoort) ook gebruikt als bioscoop. Men wilde de film niet missen. In januari 1965 werd op dezelfde plek een nieuwe schouwburg geopend, maar toen kon de Middelburgse filmliefhebber allang terecht in twee andere bioscopen, de ‘City’ aan de Lange Delft en ‘Electro’ aan de Markt (tegenwoordig Tympaanplein).

Slenteren en brommer rijden

Niet alleen de jeugd zelf kreeg door de economische explosie van de jaren vijftig wat meer te besteden, er kwam ook meer geld beschikbaar om de Zeeuwse jeugd te begeleiden door middel van jeugdwerk en jeugdzorg. In 1956 werd de oprichting van een Jeugdraad aangekondigd, ter bevordering van de ‘vrije jeugdvorming’ en de jeugdzorg. De Raad vormde een sectie van de Stichting Zeeland en was een overkoepelend orgaan, waarin vertegenwoordigers van bijvoorbeeld de Katholieke en Hervormde Jeugdraad vertegenwoordigd waren. 

In tegenstelling tot wat de term ‘vrije jeugdvorming’ suggereert was het oogmerk van de Jeugdraad niet de bevordering der vrijheid, maar integendeel de binding van de jongeren aan hun woonplaats en het stimuleren van het verenigingsleven aldaar. ‘Te veel,’ aldus de kersverse Raad, ‘ziet men de jeugd voor het zoeken van ontspanning op vrije avonden wegtrekken naar de dichtstbijzijnde stad, waar zij vertier zoekt in de bioscoop en in geslenter.’ 

De mobiliteit van de brommerrijdende jeugd was een factor van belang in de zo gevreesde ontworteling; jongeren zagen er bijvoorbeeld totaal geen been in om vanuit Schouwen-Duiveland en Zuid-Beveland een populaire bar in Kortgene te frequenteren, waarvoor men een tochtje met de pont naar en van het toen nog geïsoleerde eiland graag overhad.

De instuif rukt op

Het confessionele jeugdwerk trachtte op slimme wijze de zielen terug te houden die over de horizon van de vertrouwde levenssfeer dreigden te verdwijnen, al of niet op de brommer.
Men zette, zoals in Goes, een musical op touw met een bijbelse boodschap, en stichtte de ‘jeugdkerk’. Ook het verschijnsel van de ‘instuif’ rukte op. Hier ging het een stuk informeler toe dan op de traditionele jeugdvereniging, waar je strikt op tijd aanwezig moest zijn op de clubavonden, aangezien je anders het gebed of stichtend woord van de leider zou missen. 

Dergelijke avonden, zoals van de Christelijke Jongemannen Vereniging (CJV, aanvankelijk CJMV), begonnen met een gebed en eventueel een bijbellezing, waarna vaak een nuttig gedeelte volgde: een lezing of voordracht. Na de pauze was het tijd voor ontspanning en kwamen de spelborden en sjoelbakken op tafel. Ook werden er toneelstukken ingestudeerd voor een jaarlijkse uitvoering: altijd een bron van aanzienlijk vermaak.

- wordt vervolgd -

Bron: Jan J.B. Kuipers, m.m.v. Henk Feij en Peter Urbanus, Brommers, gitaren en spandoeken. Vijftig jaar jong in Zeeland (Zaltbommel: Uitgeverij Aprilis, 2005), hoofdstuk 'De ontdekking van de jeugd in Zeeland' (Jan J.B. Kuipers)

Achterberg onder zijn zwerfkei

Begraafplaats Rusthof, Amersfoort/Leusden

foto H.M.D. Dekker, 17-07-2021

Bij een herhaalbezoek aan begraafplaats Rusthof op een fraaie zomerochtend attendeert de gratis beschikbaar gestelde folder ons op het graf van Gerrit Achterberg: afdeling 22, grafnummer 506. De ruim aanwezige rododendrons (nee, rooi er niet één!) maken het zoeken wat moeilijk, maar plotseling zie ik de zwerfkei liggen die dienst doet als zerk. Dat gaat vaak zo, als je iets zoekt en per se wilt vinden, wordt op een gegeven ogenblik je blik er als vanzelf naartoe getrokken. Vervolgens is er de zonderlinge sensatie van het onderaardse dat je in zich op wil nemen, misschien ook ingegeven door courante lectuur over de Romantiek, Novalis e.d. (Safranski, Romantiek). Wellicht een extra dosis vitamine B?

Achterberg ligt hier met zijn echtgenote Cathrien van Baak; hij verkeerde nog onder toezicht van justitie (hij had in 1937 zijn hospita vermoord) toen hij in 1946 met haar trouwde. In eerste instantie was Achterberg in het verkeerde graf gelegd. Nadat alle aanwezigen bij de teraardebestelling waren vertrokken, is de fout hersteld. Met hulp van Staatsbosbeheer haalde men uit Donderen de zwerfkei die nu op het graf prijkt. Harry Mulisch stelde voor om het kwatrijn 'Grafschrift' uit Osmose in bronzen letters op de kei te plaatsen. Hetgeen geschiedde:

Van dood in dood gegaan, totdat hij stierf.
De namen afgelegd, die hij verwierf.
Behoudens deze steen, waarop geschreven:
de dichter van het vers, dat niet bedierf.

Ze hebben trouwens kwade plannen met dit fantastische grafveld: bomen weghalen, meer licht. Jaja. Als zo’n sfeerrijke plaats iets niet nodig heeft, is het wel meer licht. Tanizaki wist het al (heb erover geschreven in ‘Steeds meer licht’ in Methoden tegen de helderheid). Het zullen wel bezuinigingen zijn, meer economie om meer doden te kunnen herbergen. 

Met Achterberg heb ik vooral te maken gehad via zijn (onbelangrijke) gedicht ‘Reimerswaal’ voor de documentatie van de literaire traditie rond de Zeeuwse verdronken geschiedenis. Ben verder absoluut geen Achterbergkenner. De aansporing op het bankje uit 2020 vóór het grafmonument, dat het ‘laatste wat gij doet’ moet zijn het leggen van alle gedichten ‘aan mijn voet’ komt bijna komisch over.  Men heeft wel wat anders aan zijn hoofd bij het laatste wat men doet, stel ik me voor.

foto H.M.D. Dekker, 17-07-2021

Joop Buma overleden

Gisteravond (14 juli) overleed in zijn woonplaats Middelburg Joop Buma, in 2009/2010 stadsdichter van Middelburg. Hij zou in augustus 90 zijn geworden.

Buma publiceerde vele bundels, de meeste via zijn eigen uitgeverijtje Mea Sponte. Dit was ook het kanaal voor veel bundels van de jaarlijkse poëziemanifestatie, georganiseerd door de Werkgroep Poëzie van de Kunst- en Cultuurroute Middelburg. Een klein legioen aan dichters werkte aan deze (thema)bundels mee in de loop der jaren. 

In een ver verleden verschenen onder meer ook kinderboeken van Joops hand.

Er viel heel wat te lachen met Joop Buma tijdens de manifestaties en vergaderingen van de Werkgroep Poëzie, maar hij kon ook zijn IJzeren Wil tonen als iets niet naar zijn zin ging.

Ik ontmoette hem voor het eerst in de jaren tachtig, toen hij regelmatig op het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten aan de Balans verscheen.

 De foto is gemaakt door Heleen Dekker tijdens de presentatie van mijn gevelgedicht 'Ostrea' op de hoek van de Sint-Joris- en Wagenaarstraat in Middelburg. Dat was in 2010, dus al tijdens zijn 'emeritaat', zoals Joop het graag uitdrukte. 

Rust goed, 'collega' Joop!