'Rondom de Passageulelinie' in Het Bolwerk

Op vrijdagavond 14 oktober a.s. houdt Jan J.B. Kuipers een lezing 'Rondom de Passageulelinie' met powerpoint in museum Het Bolwerk in IJzendijke. De lezing behandelt deze fascinerende verdedigingslinie in het huidige West Zeeuws-Vlaanderen in een breed verband, van het ontstaan van de Passageule tot de Tweede Wereldoorlog en de huidige toestand met toeristische ontsluiting. 

In deze periode van meer dan zes eeuwen springt de achttiende eeuw er duidelijk uit. De aanpassingen van het vestingbouwkundig genie Menno van Coehoorn aan de Linie waren voltooid, en toch slaagden de Fransen er drie keer in om de Passageulelinie zonder veel moeite te doorbreken: in 1708, 1747 en 1794. Een voortdurend proces van verzanding en opslibbing vormde een belangrijk element van het falen van de linie. Maar ook de militaire technologie evolueerde sterk.

De lezing behandelt naast de voorgeschiedenis, historische geografie, krijgshistorie en vestingbouwkundige aspecten ook verschillende mooie verhalen rondom figuren die in de historie van de Passageulelinie een belangrijke rol speelden. Zoals de onbesuisde brigadegeneraal Dominique-Joseph René Vandamme, over wie Napoleon moet hebben gezegd: ‘Als ik twee Vandammes had, zou ik de één de ander dood laten schieten.’

Voor komend voorjaar staat bij WalburgPers een herdruk gepland van Kuipers' sinds lang uitverkochte boek De  Staats-Spaanse Linies. Monumenten van conflict en cultuur, waarin de Passageule eveneens wordt behandeld.

Aanvang lezing: 19.30 uur
Toegang: € 8,00 p.p., inclusief koffie en een drankje
Reserveren vóór 12 oktober 2022

Museum Het Bolwerk, Markt 28, 4515 BB IJzendijke

tel. 0117-301200, museuminfo@zeelandnet.nl

Aardappelen, reuzel, een sinistere vis

Een plezierige recensie van mijn bijdrage aan de bundel Poe in de polder:

Omslag Poe in de polder

"Ook het verhaal De Vis van Jan J.B. Kuipers wist me te imponeren. Hierin word je op de eerste pagina in een andere wereld gezogen. Niet alleen door het taalgebruik, maar ook door personages als Narebout en Ligthart. Een mysterieus porseleinen beeldje van een vis lijkt genezende krachten te hebben en heeft een bedwelmende aantrekkingskracht op verschillende personen. Dit is de polder waar men aardappelen met reuzel eet en waar moeder geveld wordt door de tering. En waar de vis iedereen ten gronde richt."

Jeroen Geelhoed op modernmyths.nl:

 https://www.modernmyths.nl/poe-in-de-polder-recensie/

Bestellen als e-boek of gewoon de papieren editie kan HIER.

Vierentwintig schrijvers, meest Nederlands, aangevuld met twee Amerikanen en een Zweed, hebben zich voor Poe in de polder laten inspireren door grootmeester Edgar Allan Poe en in deze bundel hun eigen verbeelding laten spreken. Ik schreef voor de bundel het hierboven besproken verhaal, waarin we als door een vervormde lens kijken naar de befaamde mensenredder Frans Naerebout en een in het Zeeuws Museum (Middelburg) te bekijken vis, afkomstig uit de in 1779 voor de kust van Walcheren vergane Woestduijn, waarvan Naerebout 81 opvarenden wist te redden.

Bij het verhaal hoort een fraaie illustratie door medeauteur en beeldend kunstenaar Tais Teng, die ook de omslag ontwierp.

 

Klant ALTIJD de pineut bij OV-chipkaart

Mijn ov-chipkaart, nog geldig tot 13-09-2024, bleek in juli 2022 defect hoewel er niets aan te zien was. Noodgedwongen moest ik een nieuwe kaart bestellen en dat kostte mij 11 euro. Dit is een vorm van afpersing. Immers: het is niet mijn schuld, het gebruik van de kaart was normaal. Het product zelf bleek ondeugdelijk en dient dus gratis vervangen te worden. 

Ik wendde mij tot de klantenservice en dit was het antwoord:

"Het is niet mogelijk de kosten van de kaart terug te vragen. De compensatietermijn van de OV-chipkaart bij een technisch defect is twee jaar. Bij een technisch defect is de chip beschadigd door een productiefout. U ontvangt dan de kaartkosten voor uw vervangende kaart terug."

Je betaalt voor vijf jaar en je krijgt er twee. Kortom: de klant draait óók op voor de ondeugdelijke producten van OV-chipkaart, en heeft geen mogelijkheid om daar onderuit te komen. Zo’n chipkaart behoort de hele termijn mee te gaan die erop staat, namelijk vijf jaar (vergelijk de levensduur en kwaliteit van de gemiddelde bankpas). En als dat niet zo is bij normaal gebruik dient hij kosteloos te worden vervangen. Wanprestatie: het handelsmotto van OV-chipkaart.

Zie ook:
https://community.ns.nl/ov-chipkaart-5/ov-kaart-defect-zonder-zichtbare-schade-39212

***

Lees ook DWEPERS EN DROMERS

Dwepers en dromers
Tegenculturen in Nederland, 1890-1940

De Nederlandse samenleving veranderde razendsnel aan het eind van de negentiende eeuw. Oude, vertrouwde waarden wankelden door een stroom aan nieuwe ideeën en levensstijlen. Alles moest anders: de inrichting van de maatschappij, de omgang met het lichaam en ook religie en spiritualiteit. Anarchisten, vegetariërs, theosofen, spiritisten, utopische kolonisten, feministen, strijders voor homorechten: de verschillende stemmen van linkse activisten tot ultrarechtse ‘trekvogels’ en reactionaire cultuurcritici vormden een verwarrend koor.

Jan J.B. Kuipers belicht de versplintering van het levensbeschouwelijke landschap in een periode die werd gekenmerkt door vaak extreme opvattingen. Hij laat de lezer kennismaken met de vaak grillige vertegenwoordigers van een onversneden individualisme.

'De culturele eigenaardigheden aan de flanken beschrijft Kuipers met mededogen en verwondering.'

Gerrit-Jan Kleinjan in Trouw/De Tijdgeest

Een hanepoot op de Galgeplaat

De Galgeplaat tussen Noord-Beveland en Tholen kennen we van zeehondensafari’s en gesteggel over het nut van zandsuppleties tegen de zandhonger. Goed voor natuur en kustbescherming, of juist schadelijk voor vogels en nabije mosselpercelen? Deskundigen vrezen dat aan het eind van de eeuw alle platen in de Oosterschelde verdwenen zijn, als verdere maatregelen achterwege blijven. Het zou een wrang, maar niet totaal ongerijmd hoofdstuk zijn in de historie van deze getemde zeearm.

Dynamiek en veranderlijkheid zijn hier de essentie. Het verveelt nooit om oude kaarten van het gebied te bekijken, met hun steeds wisselend panorama van geulen, op- en aanwassen, eilanden, platen, slikken en schorren – vluchtige verschijningen, gevormd en weer opgelost in het lijnenspel van eb en vloed dat het aanzien van Zeeland zolang heeft bepaald.

Zeehonden op de kop van Galge/Vondelingenplaat, juli 2022
(foto H.M.D. Dekker)

De Galgeplaat is jonger dan de oostelijk aangrenzende Vondelingsplaat, waarmee hij één geheel vormt. Op de Visscher-Romankaart van 1656 ligt ten westen en zuidwesten van Stavenisse de ‘Zuyd Plate’, door een geul gescheiden van de ‘Kats Plate’. Ten zuiden van beide ligt een plaat met de prachtige naam ‘Den Onbekenden’. Een eeuw later worden ‘Zuid Plaat’, ‘Kats Plaat’ en ‘den Onbekende’ nog op een gedrukte kaart aangegeven. 

Aan elkaar gegroeid

Gelijktijdig komt op de Hattingakaart van Zeeland met ‘der selver stroomen’ (1753) ter hoogte van de ‘Zuyd Plate’ ineens de veel grotere ‘Vondelinge Plaat’ voor, in tweeën gedeeld door het ‘Nieuwe Gat’. ‘Den Onbekenden’ is verdwenen, de Galgeplaat is nog niet aangegeven. Op een kaart van weer een eeuw later (1844-1852) duikt deze eindelijk op, ten westen van de ‘Vondelingen Platen’. Beide zijn ook op een kaart uit 1916 nog gescheiden, maar luchtfoto’s uit 1959 tonen hoe de Galge- en de Vondelingsplaat dan vrijwel aaneengegroeid zijn.

De Vondelingenplaat in 1753 (Hattingakaart).

‘Vondelingen’ komen vaker voor in waternamen. Ook bij Pernis vinden we een Vondelingenplaat, nu een industriegebied. Er zijn ook meerdere Galgeplaten. Tussen Zwijndrecht en Hendrik-Ido-Ambacht bijvoorbeeld. Aan de samenkomst van de Oude Maas en de Noord stond daar vroeger het Galgeveld, waar moordenaars werden gehangen. 

De Galgeplaat in de Oosterschelde heeft vermoedelijk een vriendelijker naamsafleiding. Een ‘galg’ is ook een constructie aan de bovenkant van de mast, zoals de uithanger of ‘hanepoot’ op een platbodemschip, waaraan de gaffel werd bevestigd. Maar welke schipper vond of gooide ooit zo’n hanepoot op de Galgeplaat?

Bron: Jan J.B. Kuipers, 'Een hanepoot op de Galgeplaat'. Provinciale Zeeuwse Courant 14 oktober 2020 (rubriek 'Sporen in de delta').

***

Bijzondere plekken zijn in Zeeland ruim voorhanden. Lees ook van Jan Kuipers (tekst) en Heleen Dekker (beeld) 111 plekken in Zeeland die je gezien moet hebben.

Meer informatie en bestellen kan HIER.

50 nieuwe plekken en tips

De tweede herziene druk bevat 50 nieuwe plekken en tips! 

Zeeland is een dynamisch gebied met een meervoudige identiteit: eeuwenoud mondiaal handelsgewest én agrarisch arcadië. Dit boek voert langs 111 Zeeuwse plekken die u gezien moet hebben. Plekken die u voeren achter de sluier van de traditionele reisgids. Want Zeeland is méér. 

Poëzie en muziek voor een jarige Oude Dame

Fort Rammekens bestaat dit jaar precies 475 jaar. Het oudste zeefort van Europa is jarig en dat moet gevierd worden. Op bescheiden wijze, overigens, zoals het 'De Oude Dame' betaamt. 

De komende maanden zijn er kinderactiviteiten, muziekoptredens, foto- en verhalenwedstrijden, een fototentoonstelling en nog wat kleinschalige verrassingsactiviteiten tijdens de openingstijden (zaterdag en zondag 11 tot 17 uur).

Op dinsdagavond 21 juni - de langste dag van het jaar - wordt de spits afgebeten met een poëzie- en muziekavond. Een achttal bekende  Zeeuwse dichters leest uit eigen werk voor, waarbij onder anderen het fort, de historie en de plaats de revue zullen passeren, met daarnaast uiteraard allerlei andere zaken des levens, die poëtisch verbeeld zijn. 

Tussen de wat meer filosofische overpeinzingen van de poëten, bezingen Karel en de Boswachters op hun zo eigen wijze het leven zoals het komt, met veel ach en wee, moord en brand, dood en verderf, kortom, meezingers en smartlappen van de bovenste plank. In hun repertoire is ook een ode aan het fort opgenomen, die zij zeker ten gehoor gaan brengen.

Dichters die hun medewerking hebben toegezegd: Juul Kortekaas, Anna Schenk, Raymond van de Ven, Jacoline Vlaander en drie ex-stadsdichters van Middelburg (want ook Middelburg had immers grote belangen bij Fort Rammekens) Jan J.B. Kuipers, Karel Leeftink en Theo Raats.

Voor een avond vol woordkunsten en muzikaal leedvermaak met een knipoog, bent u van harte welkom op Fort Rammekens, 21 juni. Het programma begint om 20.00 uur en duurt ca 2 uur. Toegang is gratis, maar u dient zich van te voren via de mail aan te melden bij: k.leeftink@staatsbosbeheer.nl (graag aantal personen + telefoonnummer).

Het fort ligt aan de Westerschelde, aan het einde van de Schorerpolderweg bij Ritthem.

Karel en de Boswachters. Foto H.M.D. Dekker.

Woodstock, Kralingen, 'de' subcultuur

foto H.M.D. Dekker

Een prentje van het Woodstock Tribute op het Abdijplein in Middelburg, zaterdagavond 28 mei. Ja, de aanhangers van de Oude Subcultuur worden zelf ook behoorlijk oud, hun - onze - tegencultuur is nu écht een subcultuurtje geworden. Maar wat zou dat? 

Woodstock in Nederland, dat was natuurlijk 'Kralingen', het Holland Pop Festival in 1970. Verschillende mensen die zich in de late meidagen op het Abijdplein verzamelden zijn daar destijds geweest, onder wie ikzelf. Cochius was er ook - wie van de tijdgenoten herinnert zich hem niet? Ik ben nog steeds bezig met een boek over 'de' subcultuur in Nederland, over het decennium van de jaren zestig dat eigenlijk een kwarteeuw duurde, ongeveer van 1955 tot 1980. 

Het Kralingenfestival speelt in dit boek de rol die het toekomt, maar uiteraard eveneens fenomenen als Hitweek, Aloha, Provadya?, richtingloze nozems en protestsongs, het half-nomadische circuit sinds de Luisterclubs, het activisme, gelijkaardige fenomenen en (wan)toestanden van Fashion tot Open de Beuk, de speelse aanpak en het verdwijnen daarvan - en van de relatieve eenheid - onder invloed van een nieuw dogmatisme, de drugs, de wanhoop der jeugd- en welzijnswerkers, het Langharig Werkschuw Tuig en zijn opvolgers de krakers, punks en autonomen, de hippies versus de freaks, de tegenoverliggende polen van extreemlinkse activisten en reddeloze junks, het Begin en het Einde. Met dien verstande dat er eigenlijk geen einde was. En ook geen begin.

Het boek is een soort opvolger van Dwepers en dromers, dat eerder dit jaar uitkwam bij WalburgPers, over tegenculturen in Nederland in de periode 1890-1940. Al het nieuwe onder de zon bevat echo's van het oude, iets waarvan we in de late jaren zestig impliciet óók al overtuigd waren, gezien de populariteit van toen al sterk vergeelde revolutionaire helden als Karl Marx en Michael Bakoenin, fervente tegenstanders overigens.

€ 24, 99; epub € 12,99 

Beetje tijd over? Lees dan ook, maar dan via de bibliotheek, het sinds jaar en dag uitverkochte Brommers, gitaren en spandoeken. Vijftig jaar jong in Zeeland.

Papierschaarste stopt BALLUSTRADA niet

Ondanks enige troebelen vanwege de papierschaarste ligt het dubbele voorjaarsnummer van Ballustrada nu op tafel! Na al het navelstaren in het jubileumnummer nu weer aandacht voor de wereld om ons heen. Verbindende factor bij de meeste verhalen, gedichten en essays is deze keer de trein, een thema dat er als bij toeval uitrolde door de inzending van Reinold Widemann die u in dit nummer aantreft.

Bert Bevers zette voortvarend twintig dichters op de trein in de reeks Laaglandse Poëzie, Wil van Broekhoven blijft steken op het station van Antwerpen. Willem Roggeman en Johan Everaers nemen onze vertaalrubriek(en) Taal Ver Taal voor hun rekening; Roggeman vertaalde een gedicht van de kort geleden overleden Amerikaanse beatnikdichter Ferlinghetti, Johan Everaers koos voor een tekst over verdwijningen in de metro van Enrique Vila-Matas.

 

Rogier de Jong laat zijn geest de vrije loop en stelt vast dat je treinen nooit schuldig kunt verklaren. André van der Veeke laat de lezer kennismaken met zijn grootvader-remmer-treingeleider, Jan J.B. Kuipers rekent in De Juiste Verkeerde Verbanden af met het begrip vrijheid. Ons instinct is immers de locomotief die ons over de levensrails trekt. En als Raats de trein pakt valt er altijd wat te lachen. Paul van Leeuwenkamp spoort zowel naar Venetië als naar de ‘andere dimensie’ van zijn jeugd. De fietsende antiheld van Urbanus pakt toch maar een boemel en zelfs columnist Minor laat zich in met de Nederlandse Spoorwegen. Hij herdenkt een gelukzalig moment, toen de raampjes in de coupé nog open konden om de zoete geur van hooi binnen te laten. 

Ko de Jonge geeft acte de présence met de trein als cover; zijn archief bevat kaarten van Joris Meltzer waarin Meltzer zijn bijzondere interesse voor trams, treinen en reizen toont.

Het is maar een greep. Dit dubbele voorjaarsnummer bevat immers ook bijdragen van onder anderen Job Degenaar en Pieter Drift die niet met het thema te maken hebben. Om dit alles te ontdekken raadpleegt u de inhoudsopgave: een stuk makkelijker dan de gemiddelde dienstregeling!

Wat zijn we allemaal vergeten of hebben we genegeerd ten aanzien van het thema? Om The Night Mail van Auden konden we niet heen, maar het lukte ons toch. Net als met Het treintje van de weemoed van Zeeuws-Vlaming Rudolf Bakker. En we gingen óók voorbij aan de denderende Rock N Roll Train van AC/DC en zelfs aan Le train va van Adamo.

Het thema van deze Ballustrada sluit niettemin mooi aan bij Europalia 2021/2022. Dit artistieke evenement, dat zich deze keer voornamelijk afspeelt in Brussel, Antwerpen, Londen en Rotterdam, geeft de trein alle aandacht. Bijvoorbeeld met exposities of zelfs kleinschalige, korte opera’s op perrons van de centrale stations. Onze pogingen om wat contacten te leggen stieten in de voorbereiding van het nummer op een muur van vertragingen, wisselstoringen en omleidingen. Heeft Ballustrada voorgoed de trein gemist?

***

Lees ook DWEPERS EN DROMERS

Dwepers en dromers
Tegenculturen in Nederland, 1890-1940

De Nederlandse samenleving veranderde razendsnel aan het eind van de negentiende eeuw. Oude, vertrouwde waarden wankelden door een stroom aan nieuwe ideeën en levensstijlen. Alles moest anders: de inrichting van de maatschappij, de omgang met het lichaam en ook religie en spiritualiteit. Anarchisten, vegetariërs, theosofen, spiritisten, utopische kolonisten, feministen, strijders voor homorechten: de verschillende stemmen van linkse activisten tot ultrarechtse ‘trekvogels’ en reactionaire cultuurcritici vormden een verwarrend koor.

Jan J.B. Kuipers belicht de versplintering van het levensbeschouwelijke landschap in een periode die werd gekenmerkt door vaak extreme opvattingen. Hij laat de lezer kennismaken met de vaak grillige vertegenwoordigers van een onversneden individualisme.

'De culturele eigenaardigheden aan de flanken beschrijft Kuipers met mededogen en verwondering.'

Gerrit-Jan Kleinjan in Trouw/De Tijdgeest

 
€ 24,99