Een hanepoot op de Galgeplaat

De Galgeplaat tussen Noord-Beveland en Tholen kennen we van zeehondensafari’s en gesteggel over het nut van zandsuppleties tegen de zandhonger. Goed voor natuur en kustbescherming, of juist schadelijk voor vogels en nabije mosselpercelen? Deskundigen vrezen dat aan het eind van de eeuw alle platen in de Oosterschelde verdwenen zijn, als verdere maatregelen achterwege blijven. Het zou een wrang, maar niet totaal ongerijmd hoofdstuk zijn in de historie van deze getemde zeearm.

Dynamiek en veranderlijkheid zijn hier de essentie. Het verveelt nooit om oude kaarten van het gebied te bekijken, met hun steeds wisselend panorama van geulen, op- en aanwassen, eilanden, platen, slikken en schorren – vluchtige verschijningen, gevormd en weer opgelost in het lijnenspel van eb en vloed dat het aanzien van Zeeland zolang heeft bepaald.

Zeehonden op de kop van Galge/Vondelingenplaat, juli 2022
(foto H.M.D. Dekker)

De Galgeplaat is jonger dan de oostelijk aangrenzende Vondelingsplaat, waarmee hij één geheel vormt. Op de Visscher-Romankaart van 1656 ligt ten westen en zuidwesten van Stavenisse de ‘Zuyd Plate’, door een geul gescheiden van de ‘Kats Plate’. Ten zuiden van beide ligt een plaat met de prachtige naam ‘Den Onbekenden’. Een eeuw later worden ‘Zuid Plaat’, ‘Kats Plaat’ en ‘den Onbekende’ nog op een gedrukte kaart aangegeven. 

Aan elkaar gegroeid

Gelijktijdig komt op de Hattingakaart van Zeeland met ‘der selver stroomen’ (1753) ter hoogte van de ‘Zuyd Plate’ ineens de veel grotere ‘Vondelinge Plaat’ voor, in tweeën gedeeld door het ‘Nieuwe Gat’. ‘Den Onbekenden’ is verdwenen, de Galgeplaat is nog niet aangegeven. Op een kaart van weer een eeuw later (1844-1852) duikt deze eindelijk op, ten westen van de ‘Vondelingen Platen’. Beide zijn ook op een kaart uit 1916 nog gescheiden, maar luchtfoto’s uit 1959 tonen hoe de Galge- en de Vondelingsplaat dan vrijwel aaneengegroeid zijn.

De Vondelingenplaat in 1753 (Hattingakaart).

‘Vondelingen’ komen vaker voor in waternamen. Ook bij Pernis vinden we een Vondelingenplaat, nu een industriegebied. Er zijn ook meerdere Galgeplaten. Tussen Zwijndrecht en Hendrik-Ido-Ambacht bijvoorbeeld. Aan de samenkomst van de Oude Maas en de Noord stond daar vroeger het Galgeveld, waar moordenaars werden gehangen. 

De Galgeplaat in de Oosterschelde heeft vermoedelijk een vriendelijker naamsafleiding. Een ‘galg’ is ook een constructie aan de bovenkant van de mast, zoals de uithanger of ‘hanepoot’ op een platbodemschip, waaraan de gaffel werd bevestigd. Maar welke schipper vond of gooide ooit zo’n hanepoot op de Galgeplaat?

Bron: Jan J.B. Kuipers, 'Een hanepoot op de Galgeplaat'. Provinciale Zeeuwse Courant 14 oktober 2020 (rubriek 'Sporen in de delta').

***

Bijzondere plekken zijn in Zeeland ruim voorhanden. Lees ook van Jan Kuipers (tekst) en Heleen Dekker (beeld) 111 plekken in Zeeland die je gezien moet hebben.

Meer informatie en bestellen kan HIER.

50 nieuwe plekken en tips

De tweede herziene druk bevat 50 nieuwe plekken en tips! 

Zeeland is een dynamisch gebied met een meervoudige identiteit: eeuwenoud mondiaal handelsgewest én agrarisch arcadië. Dit boek voert langs 111 Zeeuwse plekken die u gezien moet hebben. Plekken die u voeren achter de sluier van de traditionele reisgids. Want Zeeland is méér.