Napoleon in de snuisterijenkraam

In hetzelfde ruime (monumenten)weekend in september 2025 trof ik twee kitschachtige uitbeeldingen aan van Napoleon de Grote: één als sigarenhouder (in het Kempenmuseum in Eersel) en één als lampdecoratie in huize Mattemburgh, Hoogerheijde/Bergen op Zoom. Het is misschien een rustgevende gedachte dat ook de grote dictators en oorlogsvoerders, met ontelbare doden in hun kielzog, vaak eindigen als snuisterij.

Ook nu draait de snuisterijenproductie van Napoleonica (dit is een serieuze website met die naam) volop, getuige websites als napoleon-souvenirs.com, napoleon-store.com, napoleonicimpressions.com en een reeks andere, die een berg aan glimmend nieuwe producten te koop aanbieden. Ook Amazon is uiteraard op dit vlak actief, en bij ‘bol’ kun je een gietijzeren napoleonnetje bestellen.

In 1991 schreef ik het volgende over de Keizer der Fransen:

Napoleon als
sigarenhouder 

“Niettemin heeft Europa een zeer diverse Napoleon-‘mythologie’ gekend, waarin de keizer in allerlei gedaanten op het podium verscheen: als Soldaat van de Revolutie, als goedmoedig-vrome Biedermeier-monarch, als synthese van Unmensch en Uebermensch (Nietzsche), als vorst die in bovennatuurlijk contact stond met een toekomstverklarende 'Rode man', als eenzaam Titaan en mystiek beschermheer van het nationaliteitsbeginsel - of als het Beest uit Openbaringen. In Frankrijk ontstond in de decennia na zijn verscheiden (1821) een ware 'nostalgie napoléonienne', met het konterfeitsel van de wereldheerser op de gebruikelijke èn de vreemdste voorwerpen: prenten, serviesgoed, bretels, dassen, pijpen, bestek.”

Bron: Jan J.B. Kuipers, ‘Een milddadig ‘menschen moorder’: Zeeuwse Napoleon-overleveringen’, Nehalennia nr. 81, 1991, 2‑11.

Napoleon 'belicht'

Wat die pijpen betreft, zie bijvoorbeeld ‘Een “Napoleonpijp” uit Middelburg‘ (Nehalennia 1993).

Helaas is mijn boek Vrijheid Gelijkheid Broederschap. De Nederlanden in de Franse tijd (2013) uitverkocht. Maar ook aardig in dit verband: ‘Het Elbaanse perspectief’ (1994/2014), over Napoleons ‘keizerschap’ van Elba. Je kunt daar in zijn paleisje aan zijn sponde staan, net als bijvoorbeeld op Isola Bella (Lago Maggiore). Het mooie: van deze authentieke meubelen wordt als bij toverslag om de zoveel tijd de bedovertrek vernieuwd.  De kracht van de mythe!

***

Misschien ook interessant:

Willem III, de weerspannige koning

(eBook en hardback)

Koning Gorilla of Willem de Goede? De eerstgenoemde bijnaam van Willem III (1817-1890) is bekender. Willems leven werd geteisterd door schandalen. Hij regeerde lang, van 1849-1890. Zijn koningschap is vooral van belang door de periode waarin het viel: een tijd van transformatie naar een samenleving, gekenmerkt door verstedelijking, industrialisering met alle uitwassen van dien en democratisering. En ook van wetenschappelijke en technologische revoluties en conflicten tussen grote, naburige naties.

Gietijzeren 
Napoleon