Herdruk DE HANZE in het Hanzejaar 2023

Tijdens het Hanzejaar 2023 staan negen Hanzesteden in Oost-Nederland van 1 april t/m 31 december in het teken van het eeuwenoude Hanze-gedachtengoed. Negen maanden lang staan negen Hanzesteden Deventer, Doesburg, Elburg, Harderwijk, Hasselt, Hattem, Kampen, Zutphen en Zwolle bomvol evenementen. Vanwege dit jaar is ook een herdruk verschenen van De Hanze. Kooplui, koningen, steden en staten. 

De Hanze was dé ‘internationale’ handelsorganisatie van middeleeuws Europa. Toen zij in 1356 in Lübeck een officieel stedenverbond werd, had zij al een voorgeschiedenis van eeuwen. Ooit bestonden verschillende Hanzen, zoals de Vlaamse Hanze van Londen. De Hanze domineerde de handel op de Noord- en Oostzee. Haar buitenposten waren vier ‘Kantoren’ in Novgorod, Bergen, Londen en Brugge (later Antwerpen).

Niet alleen de IJsselsteden

De Nederlandse Hanzegeschiedenis concentreert zich rond de IJssel- en andere oostelijke steden: Deventer, Zutphen, Kampen, Zwolle, maar bijvoorbeeld ook Groningen, Stavoren, Nijmegen, Roermond. Voor Vlaanderen, Holland en Zeeland was het Hanzenetwerk eveneens belangrijk. Het leidde tot ingrijpende conflicten als de Hollands-Wendische Oorlog (1438-1441). De neergang voltrok zich in de zestiende eeuw. De oostelijke steden verloren hun positie. Voor Holland en Zeeland resteerde de ‘moedernegotie’: fundament van de wereldomspannende handel in de zeventiende eeuw.

De Hanze. Kooplui, koningen, steden & staten schildert een kleurrijk panorama. Van Londen tot Novgorod; van Kampen, het ‘Rotterdam van de middeleeuwen’, tot de Waag van Doesburg. Vanaf de voorgeschiedenis passeren de verschillende fasen tot het langdurige einde. Met aandacht voor de Hanzeoorlogen, de robuuste kogge, de inzet van kaapvaart en de vage grens met zeeroof. Voor staatkundige ontwikkelingen, opmerkelijke actoren, de culturele erfenis – Hanzegotiek, portretkunst, literatuur en muziek. Zelfs voor ‘de Hanze na de Hanze’.

Prijs: € 29,99
ISBN 9789462494466
Uitvoering: Groot formaat, hardback
Aantal pagina's: 160

Eveneens beschikbaar als 

eBook ePub - € 14,99

***

Ook interessant en actueel: De VOC. Een multinational onder zeil, 1602-1799

€ 31, 99, eBook ePub € 15,99

Hygelacs eiland

Net verschenen als goedkope smashwords-editie (e-book): Hygelacs eiland, een novelle over een half legendarische figuur uit de 'Nederlandse' vroege middeleeuwen.

Wie herinnert zich nog Hygelac? Hij was de koning van de Geten of Gauten, zo reusachtig dat geen paard hem kon dragen. De Franken doodden hem toen hij met zijn vloot in het eerste kwart van de zesde eeuw een strooptocht hield langs de Rijn. Nadien werden zijn beenderen bewaard op een eiland in het mondingsgebied van de rivier, waar allerlei reizigers ernaar kwamen kijken.

Merkwaardige figuren

In deze novelle treffen enkele hoogst merkwaardige reizigers elkaar om het gebeente te aanschouwen. Prins Radigis en de Angelsaksische koningin Ethelreda, de mysterieuze tweeling Ginebra en Fionan, wit als kalk, de zendeling Amplissimus en zijn wufte dienaar Madeh: allen hebben hun redenen om hier te zijn, sommige vreemder dan vreemd. En dan is er ook nog de inheemse sibbe van de Snoeksnuiten. Zal de hoeder van de beenderen de vrede kunnen bewaren en de kostbare botten weten te behouden? Een uitgebreid nawoord bij het verhaal belicht de historische achtergronden en de dynamiek tussen verschillende personages.

*** Lees ook Vikingen. IJzeren eeuwen om de Noordzee ***

Ik geef het nawoord hier weer:

Historische achtergrond

Hygelacs eiland is mijn bijdrage aan de hedendaagse Beowulf-traditie, zou je kunnen zeggen. Want Hygelac wordt als koning uit de zesde eeuw genoemd in het Oud-Engelse gedicht Beowulf. Hij is Beowulfs oom, maar tegelijk een historische figuur die we kennen uit de geschiedschrijving van de Franken door Gregorius van Tours, eveneens uit de zesde eeuw. Hygelac is koning van de Geats, Gauten of Geten, één van die raadselachtige volken uit de periode van de Volksverhuizingen; een mogelijk verband met de bekende, uit Scandinavië stammende Goten is vaag en dubieus.

Sinds het werk van de Deense schrijver Nikolaj Frederik Severin Grundtvig (1783-1872) wordt Hygelac geïdentificeerd met de Deense koning Chlochilaich, en het is deze die wordt genoemd in de Historia Francorum van Gregorius van Tours. Onder zijn leiding (en in gezelschap van Beowulf) was er in het begin van de zesde eeuw een Deense inval in de Lage Landen, gedurende de regeerperiode van koning Theuderik I. Hygelac was met zijn Deens-Gautische vloot de Nederlandse rivieren opgevaren om de omgeving uit te plunderen.

Theuderik stuurde zijn zoon Theudebert I erheen. Tijdens de Slag aan de Rijn in 526 moet Hygelac zijn gesneuveld. Zijn reusachtige beenderen zouden nog lange tijd op een eiland in de mon­ding van de Rijn zijn getoond ‘als een wonder aan reizigers van ver weg’. Deze informatie danken we aan het Liber monstrorum de Diversis Generibus (‘Boek van monsters van verschillende soorten’) uit ongeveer 700. Het noemde de verbazingwekkende proto-Viking Hygelac een ‘wezen van ongelooflijke grootte’; ‘vanaf dat hij twaalf jaar oud was kon geen paard hem dragen’, een overlevering die we ook kennen van de grote Viking Rollo de Wandelaar (ca. 846-933), de eerste hertog van Normandië.

Het verhaal

De ‘tentoonstelling’ van Hygelacs botten op het eiland in de Rijn is het uitgangspunt van mijn verhaal. Bijna iedereen in deze geschiedenis is een soort ‘anderling’, hoewel de namen en sommige daden van Hygelac, Theudebert en Radigis aan historische teksten zijn ontleend. Hygelac is de centrale figuur in het beschreven gezelschap, ofschoon hij dood is en zijn geraamte misschien is samengeflanst uit wat toevallig voorhanden was, zoals in de negentiende eeuw zeemeerminnen werden gemaakt door handige kermisartiesten.

*** Lees ook Nederland in de middeleeuwen. De canon van ons middeleeuws verleden ***

Een ‘temporele’ anderling is Madeh, wiens naam en contouren ik heb geleend uit de roman L’Agonie van Jean Lombard (1888), die zich afspeelt ten tijde van de Romeinse keizer Heliogabalus (218-222). Een andere wereld, een andere tijd (ruim drie eeuwen vóór de periode waarin mijn verhaal speelt). Dergelijke in de tijd verdwaalden hebben zich vaker in mijn verhalen gedrongen; een ander voorbeeld is dr. Riedenschneider in ‘De presentatie’, opgenomen in mijn bundel Hubake’s Huis (Verschijnsel, 2011). Wat Madeh betreft – zodra de geheimzinnige tweeling Ginebra (‘wit als schuim’) en Fionan (‘de witte, eerlijke’) in de vertelling verscheen wist ik dat er een soortgelijke exoot uit een andere windstreek nodig was, een hermafrodietachtig personage dat onweerstaanbaar naar dat spiegelduo werd getrokken, om daar als het ware in te worden opgenomen. 

Toen deze unie door een zoveelste zondeval verbroken werd en Madeh weer naar buiten kwam, moest ook de wereld van het verhaal verbrokkelen en verloren gaan. Zo worden legenden geboren – uit andere legenden. De tweeling is vermoedelijk het meest conventionele stel anderlingen: alven zijn waarschijnlijk, zoals iedereen weet, de voorlopers van de ufonauten. Ze zijn, net als Ethelreda, in hun witte schip van overzee gekomen, maar van verder dan de Angelsaksische landen, misschien uit de ‘andere wereld’ van Ethelreda’s land? De wetten van de sage en de historische letterkunde gebieden dat deze zaken vaag blijven.

Eerder verscheen bij smashwords de Engelstalige versie About Hygelac

Alle e-books van Jan J.B. Kuipers op smashwords