Stevige stamppotten en het Hercynische woud

Eerste fragment van mijn verhaal 'Het truffelveld', verschenen in HSF  55 (2024) nr. 286, 22-27 en in EdgeZero. De beste Nederlandse genreverhalen uit 2024 (2025), 58-67. Het hele verhaal is ook hier te lezen.

"Cassius, hoewel het liefst vertoevend te midden van zijn boeken en manuscripten, had zich de nodige moeiten getroost om zijn Truffelveld nabij de westelijke boorden van het Hercynische woud ontoegankelijk te maken voor ongenode gasten. Er liep maar één pad naartoe tussen hoog oprijzende eiken, populieren en plekken met donkergroene sparren, die het licht van de hemel bijna versperden. Onder dat pad had hij botten begraven van dieren en ook van mensen die in het woud verdwaald en omgekomen waren, of waren vermoord door struikrovers. Ook strooide hij regelmatig een dikke lijn zout dwars over het pad om ongewenste lieden te weren. Verder gebruikte hij het kostbare zwarte zout, dat hij achter slot en grendel in zijn studeerkamer bewaarde, op een manier die niet uitgeduid hoeft te worden."

Tekst vervolgt onder de afbeelding.

Illustratie bij het verhaal op EdgeZero.

Over dit verhaal:

Liefde, of tenminste een verlangen naar warmte en wat gezelschap, overwint alles. Dat is de vermoedelijke boodschap van Het truffelveld van Jan J.B. Kuipers. Met behulp van listen en lagen proberen de personages hun doeleinden te verwezenlijken in een wereld doordrenkt van occulte folklore, magie, suspecte heiligenverering en stevige stamppotten. Sommigen van hen komen tijdig tot bezinning. Het Hercynische woud, ergens tussen de Rijn en de Donau, duikt vaker op in de verhalen van Kuipers. We danken onze kennis ervan aan auteurs als Caesar, Tacitus en Livius. Waar is dit oerbos gebleven?

 ***

Misschien ook leuk: TIGONIUS van de gebroeders Gert en Jan Kuipers:

Een mislukte schepper en zijn mislukte schepping, die niet voldoet aan het tevoren afgesproken doel. Iemand met de naam Meetrecht en een rivaal die zich Salpetrus Satanski noemt: het zijn de ingrediënten van dit vroeggeboren samenwerkingsverband tussen de gebroeders Kuipers. Het is aan de Heer God Meetrecht er tijdig voor te zorgen dat diens mens zichzelf bewijst. Het is dat, of sector QZ-744-2 zal Hem ontnomen worden.

Tigonius; door Jan J.B. Kuipers en Gert P. Kuipers; omslagillustratie Gert-Jan van den Bemd; omslagontwerp Ingrid Heit; Rare Boekjes-reeks deel 55; ISBN 978-90-78499-50-3; 220 blz.; 1e druk 2020; uitg. Stichting Fantastische Vertellingen; NUR code 300

De 'gesneuvelde' ridder van Coudorpe

‘In de vreselijke veldslag te Baarland tussen het invasieleger der Vlamingen, dat korte tijd geleden op de Bevelandse eilanden is geland, en de Hollanders, is een der Hollandse edellieden door een lans van een der Vlaamse krijgslieden getroffen. De lans drong in ‘s ridders hoofd. Hij sloeg voorover van zijn paard en overleed onmiddellijk. Het stoffelijk overschot zal bijgezet worden in de kerk te Coudorpe.’ Aldus een journalistieke reconstructie uit augustus 1955.

Bron: Jan Kuipers, 'De gesneuvelde ridder van Coudorpe'. 

Uit de Zeeuwse klei, Provinciale Zeeuwse Courant 11 maart 2015.

Het skelet van Coudorpe. Hist.
Museum de Bevelanden, Goes
(foto H.M.D. Dekker)

Een maand tevoren stuitte een dragline bij dit verdwenen Zuid-Bevelandse dorp tijdens herverkavelingswerk op overblijfselen van een kerkhof. Toen men besefte dat hier een archeologisch interessant object ontdekt was, verrichtte de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) een opgraving. Hierbij werd de tracering van een kerk blootgelegd, vlak achter de nog bestaande Coudorpse vliedberg. 

Op het kerkhofterrein en in de kerk werden vrij gave skeletten aangetroffen. In een hoek van de voormalige kerk bevond zich een graf van kloostermoppen. Daarin lag een skelet met een lengte van ongeveer 1,90 meter. Iemand van grote afmetingen dus, zeker voor middeleeuwse begrippen. Onder de schedel lagen ijzerresten, mogelijk afkomstig van een helm.

Dit feit trok de aandacht van de Kwadendamse hoofdonderwijzer, heemkundige en amateur-archeoloog A. de Boo (1920-1987). De Boo had thuis een privémuseum met door hemzelf verzamelde archeologica en historische objecten. Met enkele geestverwanten gaf hij een eigen periodiek Varia Zelandiae uit. Met veel geduld reconstrueerde De Boo de schedelfragmenten van de man uit Coudorpe. Intussen rijpte een mooie theorie. De eigenaar van de schedel, aldus De Boo, moest een ridder zijn geweest die door een lansstoot werd gedood tijdens de Slag bij Baarland in 1295, waarin graaf Floris V van Holland en Zeeland de Vlamingen versloeg.

Deze post over de Hellenburg bij Baarland is mogelijk ook interessant.

Het was in 1295 al decennia onrustig in Zeeland. Veel Zeeuwse edelen kozen in de jaren 1290-1295 de Vlaamse zijde in de strijd tussen Floris V en graaf Gwijde van Vlaanderen. Dankzij de ingewikkelde feodale situatie (de Hollandse graaf hield Zeeland deels in leen van de graaf van Vlaanderen) handhaafde de hoge Zeeuwse adel een grote mate van autonomie, door nu eens de ‘Hollandse’ en dan weer de ‘Vlaamse’ belangen te dienen. De Slag bij Baarland was maar één van de bloedige episoden in het conflict. Talrijke Zeeuwse edelen hadden nu hun jas naar de Hollandse wind gehangen. Ze verpletterden het Vlaamse leger ergens tussen Borssele en Baarland.

Tekst vervolgt onder de foto.

De vliedberg van Coudorpe. Foto H.M.D. Dekker, 2005.

Bij de ridder uit Coudorpe was de lans in de linkerkaak gedrongen en iets boven de kruin weer naar buiten gekomen. Uit het schedeldak was een driehoekig scherfje geslagen, en twee afrondingen van de lanspunt waren volgens De Boo duidelijk te zien. Na de stoot moest de ridder van zijn paard zijn gevallen, waarbij de lans zijn schedelbasis vernielde. Een gruwelijk verhaal, maar waarom juist de Slag bij Baarland? Aangezien het graf van de onfortuinlijke ridder als dertiende-eeuws was gedateerd, lag dit verband volgens De Boo voor de hand.

Misschien ook leuk: deze artikelen schreef ik over hoofdrolspelers 

Wolfert van Borsele en Jan van Renesse op 'Historiek'.

Door herhaalde overstroming en de opkomst van Driewegen raakte Coudorpe ontvolkt en de kerk in verval. In de achttiende eeuw werd deze gesloopt. De stenen werden gebruikt ter versterking van de zeewering, inclusief zerken en overige gedenktekens. En de onfortuinlijke ridder bleef anoniem achter in zijn graf.

Lees ook:
Nederland in de Middeleeuwen
De CANON van ons middeleeuws verleden 

Prijs

€ 16,99

ISBN

9789462491946

Uitvoering

eBook ePub (Adobe DRM)

Aantal pagina's

192

Politiek-correcte theekopjes in Sint-Philipsland

Bij een jubileum of andere feestdag van het koninklijk huis werd tot voor kort, misschien nog wel, speciaal aardewerk vervaardigd. Een beker met het portret van de koningin, koppen en schotels met het koninklijk paar. Dit fenomeen is al eeuwenoud. In de tweede helft van de zeventiende en in de achttiende eeuw is er heel wat keramiek geproduceerd met voorstellingen die betrekking hebben op het Oranjehuis. Afgebeeld werden vooral de verschillende stadhouders, al of niet met hun echtgenote.

Ook andere met Oranje verbonden voorstellingen waren gangbaar. De ‘Oranjekeramiek’ omvat allerlei typen aardewerk: borden, schotels, kaststellen enzovoort. De kwaliteit varieert van luxe sierkeramiek tot goedkoop volksaardewerk. Het Oranjegoed behoort veelal tot het Delfts aardewerk, maar er bestaat ook Engelse Oranjekeramiek en Oranjeporselein.

Oranjekeramiek

In 1988 groef de heer Kosten een zitkuil in zijn tuin aan de Voorstraat te Sint-Philipsland, en bracht bij toeval een hoeveelheid archeologisch materiaal aan het licht. Het bleek om een laat achttiende-eeuwse vondstgroep te gaan: voornamelijk porselein en ander aardewerk, waaronder twee stukken Oranjekeramiek.

In de tweede helft van de achttiende eeuw woonden in dit pand twee beurtschippers: Cornelis Molengraaf (1761-1785) en zijn schoonzoon Cornelis de Ruyter (1785-1802?). De beurtschippers van Sint-Philipsland dreven ook handel. Daartoe hadden ze een winkel, die beheerd werd door hun echtgenotes. 

Dit gegeven verklaart waarschijnlijk de opvallende samenstelling van de vondstgroep. Deze omvat voornamelijk gedecoreerd tafelgoed (kopjes, borden, een fraaie kan en dergelijke), terwijl keukeninventaris vrijwel ontbreekt. Een aanzienlijk deel van de vondsten was waarschijnlijk bedrijfsmateriaal: beschadigde handelswaar en andere winkeldochters.

Tekst vervolgt onder afbeelding.

Eén van de Fliplandse Oranjekopjes. ‘PWDV’ betekent ‘Prins

Willem de Vyfde’ (foto PACZ).

Variaties op een stadhouder

De Oranjekeramiek uit Sint-Philipsland bestaat uit twee vrijwel identieke (thee)kommetjes (hoogte 3,7 cm, diameter 10 cm) uit de jaren tachtig van de achttiende eeuw. De kommen behoren tot de ‘faience’-keramiek. Ze zijn vervaardigd van geelbakkend aardewerk met ondoorzichtig tinglazuur aan beide zijden. De voorstelling is opgebracht met een zogenaamde spons. Dit is een sjabloon, bestaand uit een doorgeprikte tekening. Afgebeeld is een veelkleurige buste ‘en profil’ van stadhouder Willem V (1748-1806). De belijning van het hoofd en de bef zijn uitgevoerd in mangaanpaars, de bandelier in geel. Het ordeteken op de borst is wit met oranjebruine stip. De jas is blauw, de strik en staart van de coiffure zijn zwart.

Het portret op de kommen lijkt, bijvoorbeeld wat betreft de ‘kuif’ en de enkele haarrol bij het oor, sterk op een zilveren plaquette uit 1787 van de Middelburgse zilversmid Cornelis Tevel. Deze plaquette is in het bezit van het Zeeuws Museum te Middelburg.

Andere vergelijkbare portretten van Willem V op Oranjekeramiek vertonen kleine afwijkingen. Ze hebben niet de opvallende kuif, en een dubbele in plaats van een enkele haarrol. Tevel had zijn voorbeeld gehaald van een ongedateerde kopergravure, die vervaardigd was bij het familiebedrijf Probst in Augsburg (Duitsland). Dezelfde prent was waarschijnlijk ook het voorbeeld voor de anonieme schilder van het portret op de kommen uit Sint-Philipsland.

Politieke voorkeur

Waarom is de vondst van alledaagse voorwerpen als de Willem V-kommen zo aardig? Omdat dit volksaardewerk verwijst naar grote historische ontwikkelingen. Oranjekeramiek was ‘politiek significant’ aardewerk. De jaren tachtig van de achttiende eeuw gistten van de machtsstrijd tussen patriotten en orangisten. Er ontstond een massale vraag naar keramiek met portretten van Willem V, zijn echtgenote Wilhelmina of met het bekende symbool van het sinaasappelboompje (met ‘appeltjes van oranje’). De bezitter drukte zo zijn politieke voorkeur voor Oranje uit.

In 1785 ontnamen de Staten van Holland de prins het commando over het Haags garnizoen. Het prinselijk paar trok vervolgens gedurende ongeveer een jaar door de Republiek, steun wervend voor de eigen zaak. In 1786 vestigde het zich op het Valkhof (Nijmegen). Na de Pruisische invasie van 1787 werd Willem V in zijn oude machtspositie hersteld. Ook toen wilden velen nog hun verbondenheid met Oranje tot uitdrukking brengen. Met chique zilverplaquettes als die van Cornelis Tevel, óf met goedkoper spul als de Fliplandse theekopjes.

Tekst vervolgt onder afbeelding.

Spotprent op het vertrek van Willem V naar Engeland, 1795.

1795 - wat nu?

De vrolijk gedecoreerde kommen uit de Voorstraat tonen dat de achttiende-eeuwse actualiteit ook leefde in een uithoek als Sint-Philipsland. Maar in 1795, toen de Bataafse Republiek werd gesticht en de prins naar Engeland vluchtte, was de handelswaarde van de Oranjekommen tot nul gereduceerd. Ze waren zelfs politiek gevaarlijk geworden: rijp om te begraven.

Publicatiegegevens
- J.J.B. Kuipers en H. Hendrikse, 'Het hoofd van de prins: 18de-eeuwse Oranjekeramiek uit Sint-Philipsland',  Nehalennia afl. 87, 1992, 2‑7.
- Jan J.B. Kuipers en Henk Hendrikse, 'Willem V op een theekopje', Alledaagse Dingen  1992 nr. 6, 10-11.

- Jan Kuipers,  'Politiek correct thee drinken in Sint-Philipsland', Uit de Zeeuwse klei, PZC 22 april 2015.

***

Misschien ook interessant:

Willem III, de weerspannige koning

(eBook en hardback)

Koning Gorilla of Willem de Goede? De eerstgenoemde bijnaam van Willem III (1817-1890) is bekender. Willems leven werd geteisterd door schandalen. Hij regeerde lang, van 1849-1890. Zijn koningschap is vooral van belang door de periode waarin het viel: een tijd van transformatie naar een samenleving, gekenmerkt door verstedelijking, industrialisering met alle uitwassen van dien en democratisering. En ook van wetenschappelijke en technologische revoluties en conflicten tussen grote, naburige naties.

Er werd opengedaan! De nieuwe BALLUSTRADA

IJlt u zich naar de brievenbus! Misschien vandaag al valt het dubbeldikke najaarsnummer van Ballustrada (jrg. 39 nr. 3 /4) op uw mat. Het nummer omvat bijdragen van een groot aantal bekende namen, in de Nederlanden of de achterban van Ballustrada (beide entiteiten vallen nog steeds niet helemaal samen).

Zoals daar zijn Bert Bevers, Anton Korteweg, Wim Hofman, Rien Vroegindeweij, Marc Tritsmans, Jabik Veenbaas, Kees Klok, Willem M. Roggeman, Frank Roger, Pieter Drift, Fred Papenhove, en uit eigen kweek Johan Everaers, Jan J.B. Kuipers, Ko de Jonge en André van der Veeke.

Voorplat van het nummer.

Last but zeker niet least (met excuus aan de Vereniging tot Behoud van de Restanten van de Nederlandse Taal) zijn daar Helge Bonset, Jan Roosen, Nikki Petit, Oscar Tops, Finn Audenaert, Jan Beckers, Wiebe Radstake, Lander Govaerts en beeldend kunstenaar Giel Louws.

Het voert te ver om hier op iedere bijdrage in te gaan. Wel noemen we een paar namen van medewerkers die al heel lang ons Nieuwe Wereld Tijdschrift hebben gesteund. Bert Bevers verzorgde vele keren een aflevering van Laaglandse Poëzie. Bij Wim Hofman konden we altijd aankloppen. Er werd nog opengedaan ook. Jabik Veenbaas stuurt al jaren voor iedere nieuwe uitgave een gedicht. Rien Vroegindeweij is ons wakend oog binnen de Rotterdamse letteren. Kees Klok heeft het zelfs tot onze officiële correspondent voor Griekenland & omstreken gebracht. En Willem M. Roggeman heeft al bijna net zoveel afleveringen van Taal Ver Taal verzorgd als hij jaren telt. 

Deze laatstgenoemden vormen overigens een toevallige selectie. Er zijn nog talloze scribenten betrokken geweest bij ons tijdschrift, maar die hebben deze keer toevallig niet meegewerkt. In het vuistdikke jubileumnummer zal ongetwijfeld alles en iedereen op zijn plaats vallen.

Want inderdaad: volgend jaar komt ons jubileumnummer uit, over VEERTIG JAAR BALLUSTRADA. Veertig jaar, zeg maar dat deel van een mensenleven dat meestal werkzaam wordt doorgebracht. De lezers, de vrienden, de medewerkers kunnen zich misschien het schokeffect bij de redactieleden voorstellen. Zo ben je begonnen en een paar flinke tellen later blijken er veertig jaren verstreken. Hoe het ook zij: we maken er een geweldig nummer-40 van, samen met heel veel medewerkers.

Zelfs de geheimen van het Laantje worden onthuld
in het najaarsdubbelnummer van Ballustrada.

Neem nu een abonnement of bestel het laatste nummer!

Los dubbelnummer € 12,50 | Abonnement € 20,00, 4 nummers inclusief porto
Bankrekening NL35 ABNA 049 92 02 864 t.n.v. Stichting Zeeuws Licht


Redactie: André van der Veeke, Jan J.B. Kuipers, Johan Everaers, Ko de Jonge.
Vaste medewerkers: Kees Klok, Paul van Leeuwenkamp, Thom Schrijer, Jos Rouw (webzaken)

Contact: avdveeke@zeelandnet.nl

Yerseke, Sint-Odolphus en een aflaat

In 2026 verschijnt bij Noordboek een boek over Yerseke, geschreven door Ruben A. Koman en Jan J.B. Kuipers. Hieronder een bericht over de middeleeuwse patroon van het befaamde oester- en mosseldorp.

Tijdens de Reformatie verdween een altaarsteen uit de Sint-Odolphuskerk van Yerseke, waarin bot, of een voorwerp was gestopt, dat in contact is geweest met een ‘ware’ reliek van de heilige Odolphus of Odulfus. En zulke zaken liggen nu in een museum in Utrecht, waar Ruben vanuit zijn woonplaats Zeist ze gemakkelijk kon inzien. Zijn Yerseker voorouders zouden voor het zien of het aanraken ervan wel wat centjes hebben over gehad.

Tekst vervolgt onder afbeelding.

Ruben Koman bij het onderkleed en een waterschaaltje van Sint Odolphus in Museum Catherijneconvent te Utrecht.

Ook Yerseker sporen van bewoning uit de Keltische en Romeinse tijd dook Ruben op, samen met zijn Zeeuwse medeauteur Jan J.B. Kuipers. "Jan heeft enorm veel ervaring in het schrijven van populair-historische boeken en bovendien veel kennis van Zeeuwse bronnen en collecties. Samen plaatsen we sporen uit archeologische en (cultuur)historische literatuur en rapporten in de verschillende Yerseker tijdsvakken door de eeuwen heen."

Vondsten en stormvloeden 

Daarbij komen de onderzoekers tot verrassende inzichten en spectaculaire vondsten. Het dorp heeft door stormvloeden en migratie door de eeuwen heen afscheid moeten nemen van mensen en middelen, maar kwam worstelend altijd weer boven. Katholieke landlieden verdwenen, mosselvissers en gereformeerden kwamen. 

Koman: "We verklappen niet alles uiteraard, maar de publicatie zal in 2026 menig Zeeuw positief verrassen, hopen we. Overal duikt materiaal, foto's en kennis op uit Yese, waarbij we ook hulp krijgen van de online community van het dorp op Facebook."

Niet alleen de geschiedenis, maar ook de natuur, met haar Yerseke Moer, en de volkscultuur van vroeger en nu komen aan bod, van krukels mie krentenbrood met Pasen tot Sinterklaas, die in het dorp nog altijd een zwarte vriend heeft, zoals we in het landelijke nieuws vorig jaar hebben gezien.

Het boek over Yerseke verschijnt in de zomeraanbieding 2026 van uitgeverij Noordboek. Heeft u ook spectaculaire of ‘gewone’ vondsten uit Yerseke? Zie de Facebookgroep ‘Yese- Toen en nu’.

Aflaat

Over de vroege kerkgang van de Yersekenaren is weinig bekend, maar de ‘vrome bezoekers en weldoeners’ van de parochie van Yerseke krijgen wél een aflaat van paus Leo X in 1521, om vermindering van straf in het vagevuur te krijgen. Pelgrims moeten oorspronkelijk de zeven hoofdkerken van Rome op één dag bezoeken om in aanmerking te komen voor een volle aflaat, maar kunnen deze ook in Yerseke tegen betaling krijgen.

Tekst vervolgt onder afbeelding.

De aflaat uit 1521. Foto Vatican Apostolic Archives.

***

Misschien ook interessant:

Nederland in de middeleeuwen, een canon zonder onwrikbare ijkpunten, die onze middeleeuwse geschiedenis op toegankelijke wijze presenteert voor een breed publiek. Bij de keuze van de vijftig vensters spelen zowel de traditie als nieuwe inzichten een rol. De lezer zoekt niet vergeefs naar overbekende feiten als de moord op Floris V, maar verneemt ook over plattelandsleven, ridderideaal en kloosterwezen, overzeese handel, klimaatontwikkeling, ketters en bonte volkscultuur. Een evenredige geografische spreiding is nagestreefd, waarbij alle gewesten aan bod komen.

De uitgave toont hoe een drassige uithoek van het Romeinse Rijk zich tussen ca. 500 en 1500 ontwikkelde tot een veelzijdig samenstel van graafschappen, hertogdommen en heerlijkheden, agrarische en handelsgemeenschappen, steden en dorpen, op zand, veen en klei, langs de rivieren en de Noordzeekust. Hoe er langzaam eenheidsgevoel ontstond én hoe dit besef steeds ondergraven werd door vaak bloedige strijd tussen lokale en regionale belangen, standen en klassen.

Boudewijn en Judith, een beer en een rammelaar

Onbekende lotgevallen rondom Boudewijn, de eerste graaf van Vlaanderen omstreeks 870. Zijn hoekige persoonlijkheid steekt bleek af tegen die van zijn metgezellen: zijn enigmatische gade Judith en haar nog raadselachtiger kamenierster. 

Om maar te zwijgen over de door Boudewijn geslachte beer met zijn voorwereldlijke en tegelijk menselijke trekjes, de elfachtige woudman, drie druppels zielenbloed en een beeldje van de Zwarte Maagd. En hoe kan een rammelaar die op een hamer lijkt zo krachtig zijn? 

Deze novelle omvat ongeveer 7200 woorden. Het is een digitale ‘herdruk’ van een verhaal dat eerder is gepubliceerd in het tijdschrift Wonderwaan (nr. 40,winter 2016). Zie voor een bestelling HIER.

Voor een overzicht van mijn andere e-titels, veelal heruitgaven van materiaal dat eerder verscheen in bundels, reeksen en tijdschriften, klik HIER.

***

Meer geïnteresseerd in middeleeuwse non-fictie?

Vikingen belicht een zeer turbulente periode in de Europese en Nederlandse geschiedenis, met een blik die reikt van Byzantium tot Groenland en van de Scandinavische voorgeschiedenis tot de slotakkoorden van de Vikingcultuur in de late middeleeuwen. De Lage Landen en naburig gebied staan centraal, met speciale aandacht voor het in elkaar grijpen van gebeurtenissen aan beide zijden van de Noordzee. De chronologische benadering in het boek wordt gecomplementeerd met thematische hoofdstukken over bijvoorbeeld de botsing van culturen, langschepen, strijdmethoden en Vikingschatten. 

Nederland in de middeleeuwen bevat geen onwrikbare ijkpunten, maar presenteert onze middeleeuwse geschiedenis op toegankelijke wijze voor een breed publiek. Bij de keuze van de vijftig vensters spelen zowel de traditie als nieuwe inzichten een rol. De lezer zoekt niet vergeefs naar overbekende feiten als de moord op Floris V, maar verneemt ook over plattelandsleven, ridderideaal en kloosterwezen, overzeese handel, klimaatontwikkeling, ketters en bonte volkscultuur. Een evenredige geografische spreiding is nagestreefd, waarbij alle gewesten aan bod komen.

De uitgave toont hoe een drassige uithoek van het Romeinse Rijk zich tussen ca. 500 en 1500 ontwikkelde tot een veelzijdig samenstel van graafschappen, hertogdommen en heerlijkheden, agrarische en handelsgemeenschappen, steden en dorpen, op zand, veen en klei, langs de rivieren en de Noordzeekust. Hoe er langzaam eenheidsgevoel ontstond én hoe dit besef steeds ondergraven werd door vaak bloedige strijd tussen lokale en regionale belangen, standen en klassen.

 

Napoleon in de snuisterijenkraam

In hetzelfde ruime (monumenten)weekend in september 2025 trof ik twee kitschachtige uitbeeldingen aan van Napoleon de Grote: één als sigarenhouder (in het Kempenmuseum in Eersel) en één als lampdecoratie in huize Mattemburgh, Hoogerheijde/Bergen op Zoom. Het is misschien een rustgevende gedachte dat ook de grote dictators en oorlogsvoerders, met ontelbare doden in hun kielzog, vaak eindigen als snuisterij.

Ook nu draait de snuisterijenproductie van Napoleonica (dit is een serieuze website met die naam) volop, getuige websites als napoleon-souvenirs.com, napoleon-store.com, napoleonicimpressions.com en een reeks andere, die een berg aan glimmend nieuwe producten te koop aanbieden. Ook Amazon is uiteraard op dit vlak actief, en bij ‘bol’ kun je een gietijzeren napoleonnetje bestellen.

In 1991 schreef ik het volgende over de Keizer der Fransen:

Napoleon als
sigarenhouder 

“Niettemin heeft Europa een zeer diverse Napoleon-‘mythologie’ gekend, waarin de keizer in allerlei gedaanten op het podium verscheen: als Soldaat van de Revolutie, als goedmoedig-vrome Biedermeier-monarch, als synthese van Unmensch en Uebermensch (Nietzsche), als vorst die in bovennatuurlijk contact stond met een toekomstverklarende 'Rode man', als eenzaam Titaan en mystiek beschermheer van het nationaliteitsbeginsel - of als het Beest uit Openbaringen. In Frankrijk ontstond in de decennia na zijn verscheiden (1821) een ware 'nostalgie napoléonienne', met het konterfeitsel van de wereldheerser op de gebruikelijke èn de vreemdste voorwerpen: prenten, serviesgoed, bretels, dassen, pijpen, bestek.”

Bron: Jan J.B. Kuipers, ‘Een milddadig ‘menschen moorder’: Zeeuwse Napoleon-overleveringen’, Nehalennia nr. 81, 1991, 2‑11.

Napoleon 'belicht'

Wat die pijpen betreft, zie bijvoorbeeld ‘Een “Napoleonpijp” uit Middelburg‘ (Nehalennia 1993).

Helaas is mijn boek Vrijheid Gelijkheid Broederschap. De Nederlanden in de Franse tijd (2013) uitverkocht. Maar ook aardig in dit verband: ‘Het Elbaanse perspectief’ (1994/2014), over Napoleons ‘keizerschap’ van Elba. Je kunt daar in zijn paleisje aan zijn sponde staan, net als bijvoorbeeld op Isola Bella (Lago Maggiore). Het mooie: van deze authentieke meubelen wordt als bij toverslag om de zoveel tijd de bedovertrek vernieuwd.  De kracht van de mythe!

***

Misschien ook interessant:

Willem III, de weerspannige koning

(eBook en hardback)

Koning Gorilla of Willem de Goede? De eerstgenoemde bijnaam van Willem III (1817-1890) is bekender. Willems leven werd geteisterd door schandalen. Hij regeerde lang, van 1849-1890. Zijn koningschap is vooral van belang door de periode waarin het viel: een tijd van transformatie naar een samenleving, gekenmerkt door verstedelijking, industrialisering met alle uitwassen van dien en democratisering. En ook van wetenschappelijke en technologische revoluties en conflicten tussen grote, naburige naties.

Gietijzeren 
Napoleon

Dankzij Hudig (1923) weten we meer over het glas

MIDDELBURGSE GLASHUTTEN VERDWENEN SPOORLOOS

Achttiende-eeuwse Middelburgers hadden zoveel belangstelling voor het geheimzinnige ambacht van de glasblazerij, dat de medewerkers van de glashutten aan het Molenwater (Zuidsingel) vaak niet konden werken door de massale toeloop. De magistraat wist een oplossing. Er werd een weesjongen bij de ingang gezet, die een doos vasthield waarin belangstellenden twee stuivers moesten doen.

Na eerdere glasblazerijen aan de Kousteensedijk (1582) en de Blauwedijk (1626-1646) deden Isabelle Wouters, weduwe van een Gentse glasfabrikant, en haar man baron Jacques van Haveskercke in 1724 een derde poging aan het Molenwater. Hun glasblazerij verrees op het terrein van het voormalige Pesthuis. Slechte vibraties? Snel volgden tegenslagen. De baron overleed, de glashut brandde af in 1726. Isabelle verdween naar Antwerpen. Met de nieuwe exploitant Des Jardins ging het beter. Allerlei producten werden geblazen: flessen, kristallen glazen, ‘Boheemse’ wijn- en bierglazen. Afnemers waren maritieme compagnieën zoals de Middelburgse Commercie Compagnie (MCC), berucht wegens de slavenhandel, maar ook lokale firma’s en wijnkooplui. Des Jardins overleed in 1732, de stad hield het fabriekje in de lucht. Nederlandse en Engelse ondernemers, onder wie de Britten Turing en Tennent uit Veere, namen de zaak over in 1740. Vanaf 1783 heette de firma James Turing & Zoon. Onder James blies men alleen nog flessen, ongeveer 200.000 per jaar.

Malaise
De gravure ‘Gesigt op het Molenwater’ van Cornelis Pronk toont de twee glashutten zoals ze er in 1742 bijstonden. In dat jaar was met de voltooiing van de Lutherse kerk de inrichting van de Zuidsingel vrijwel afgerond. De glashutten tonen een typisch uiterlijk dat we ook van elders kennen, met een hoog en taps toelopend dak en in de nok een houten rookkap. Op het terrein moeten ook andere werkplaatsen en schuren hebben gestaan, en woningen voor onder meer James Turing.

In de Bataafs-Franse tijd (1794-1814) met zijn economische malaise kwam de neergang. In 1807 werd de glasblazerij ter overname aangeboden. De productie sleepte zich voort, misschien tot 1820. De gebouwen werden afgebroken en in de directe omgeving van de glasblazerij verrees in 1842 een armenschool, de latere openbare school C (opgeheven 1964). Zelfs het officiële adres Cellebroershof is vervangen door de naam Sint-Jorisgang, ‘een anoniem achterafstraatje met garageboxen’, aldus heemkundige Leo Leynse.

Gravure met Lutherse kerk en
glashutten,1742-1751 (ingekleurd fragment).

Bron: Jan J.B. Kuipers, ‘Glasblazers uit het zuiden’. Sporen in de delta, Provinciale Zeeuwse Courant 27 mei 2020.

Ferrand Hudig
De historische Nederlandse glasproductie – dus ook die in Middelburg – kwam in 2023 weer in de belangstelling, toen verschillende vakmedia en websites aandacht besteedden aan het ‘eeuwfeest’ van de dissertatie van kunsthistoricus Ferrand Hudig:

“In 2023 was het honderd jaar geleden dat Ferrand Hudig zijn proefschrift ‘Das Glas’ verdedigde. Het is het eerste overzicht van alle glasblazerijen in Nederland vanaf 1581 tot eind achttiende eeuw. Een eeuw later is het nog steeds de bron voor alle kennis over glasblazerijen in de Nederlanden van de zestiende tot en met de achttiende eeuw. In 1923 promoveerde Hudig op zijn onderzoek naar glas en glasblazerijen in de Noordelijke Nederlanden. Daarnaast was hij onderdirecteur van het Nederlandsch Museum voor Geschiedenis en Kunst, lector aan de Gemeente Universiteit in Amsterdam en buitengewoon hoogleraar kunstgeschiedenis en privaatdocent middeleeuwen en nieuwe tijd. Hij overleed in 1937 op 53 jarige leeftijd. Hudig richtte zich op de toegepaste kunst, zoals keramiek en glaswerk en alle boeken die hij schreef zijn nog steeds relevant.”

(bron: vormenuitvuur.nl)

Meer info
- Ferrand W. Hudig, Das Glas. Mit bes. Berücksichtigung der Samm. im Ned. Mus. v. Gesch. en Kunst te Amsterdam. Diss. Zürich (1923).
- Jan J.B. Kuipers, ‘Glasblazers uit het zuiden’. Sporen in de delta, Provinciale Zeeuwse Courant 27 mei 2020.
- Leo Leynse op https://www.hkwalcheren.nl/walcherseverhalen/26/glashutten-aan-het-molenwater.html [dode link, de tekst ging terug op een artikel in het blad De Wete 2024]

Kleur de nacht met woorden

LITERAIRE SALON IN DE NACHT VAN DE NACHT 2025

Tijdens de Nacht van de Nacht 2025 (N8vdN8) op zaterdag 25 oktober a.s. lezen Zeeuwse dichters bij het CBK Zeeland aan Balans 17 in Middelburg (o.a.) hun gedicht bij het thema KLEUR DE NACHT MET WOORDEN. Ze tonen bij elk themagedicht ook een afbeelding: een eigen ontwerp of, in samenwerking met een Zeeuwse beeldend kunstenaar, een uit wederzijdse inspiratie voortgekomen nieuw kunstwerk.
De avond duurt van 19:30 tot 22:00 uur.

Prijs gratis, reserveringen  +31 6 25030645
Contact info@literaircafedegeestgronden.nl

In totaal komen 19+1 dichters aan het woord, die ieder 5 minuten voorleestijd hebben voor het Nacht-gedicht en eigen bestaand werk.

Wout Waanders opent de avond met een voorstelling van 20 minuten, waarin hij voordraagt uit zijn bundel We zijn nog lang niet halverwege, een dichtbundel in het schemergebied tussen poëzie en fantasy.

Deelnemende dichters en beeldend kunstenaars:

Jan JB Kuipers – https://deschrijverscentrale.nl/auteurs/13298 (met eigen beeldend werk)

Aschwin van den Abeele – https://www.aschwinvandenabeele.nl (met beeldend werk van Bert Wille – https://www.instagram.com/bertmiddelburg/)

Michael van Oostende – https://www.facebook.com/michael.vanoostende.14/?locale=nl_NL (met beeldend werk van Mette Sinke – https://mettesinke.nl)

Tijs van Bragt – http://www.tijsvanbragt.nl (ook met eigen beeldend werk)

Peter Clijsen – https://www.dichtersgildesluis.nl/evenvoorstellen.html (ook met eigen beeldend werk)

Johan Meesters – https://www.dichtersgildesluis.nl/evenvoorstellen.html & https://johanmeesters.nl

Hanneke Middelburg – https://www.instagram.com/hanneke.middelburg/ & https://www.facebook.com/hanneke.middelburg.90 (met beeldend werk van Marcel Kentin – https://www.kentin.net/)

Peter Gielisssen – https://www.linkedin.com/in/peter-gielissen-2944639/ (gedicht verfilmd door Ed van den Bergen – https://www.youtube.com/@edvandenbergen9050)

Vos Broekema – https://voornaamvos.nl (ook met eigen beeldend werk

Willem van Vliet – https://www.dichtersgildesluis.nl/evenvoorstellen.html & https://www.linkedin.com/in/willem-van-vliet-06994631/ & www.willemvanvliet.eu (met beeldend werk van Hilde Wagemans – https://nl.pinterest.com/hildewagemans/, zie ook foto’s van haar werk op https://www.facebook.com/profile.php?id=100009121479017)

Anna de Bruyckere – https://annadebruyckere.nl (ook met eigen beeldend werk

Aukje-Tjitske – https://dichtersgildeterneuzen.com/wiezijnwij/ & https://semperscribo.com/over-mij/

Ingeborg Haalboom – https://dichtersgildeterneuzen.com/wiezijnwij/ & https://ingeborg-haalboom.blogspot.com

Peter Knipmeijer – https://dichtersgildeterneuzen.com/wiezijnwij/ & https://nl.wikipedia.org/wiki/Peter_Knipmeijer & https://elandinzeeland.wordpress.com (ook met eigen beeldend werk)

Rogier de Jong – https://www.dichtersgildesluis.nl/evenvoorstellen.html & https://www.rogierdejong.nl

Vera Steenput – https://www.dichtersgildesluis.nl/evenvoorstellen.html & https://www.verasteenput.be (met beeldend werk van Peter Verlaan
– https://vanderkrogt.net/standbeelden/kunstenaar.php?id=Verlaan.Peter&object=A&pagina=1

Dinie Fintelman – https://www.dichtersgildesluis.nl/evenvoorstellen.html & https://www.diniesophiefintelman.nl (ook met eigen beeldend werk)

Margot Delaet – https://www.hyster-x.com/nl/margotdelaet (ook met eigen beeldend werk)

Cathrien Berghout – https://cathrien-berghout.nl (ook met eigen beeldend werk)

Eric van Laere – https://dichtersgildeterneuzen.com/wiezijnwij/

Snaartheorie, de soep en de lange schaduw

Enkele recente verhalen in het fantastische en speculatieve genre van mijn hand:

- ‘Lamento’s van Lamprey’ (vier samenhangende verhalen): ‘Therapie voor een stad’; ‘Een been voor de revolutie’; ‘De dag dat het IJkgebouw vervaagde’; ‘Hotel Argosie’. In: Mike Jansen (samenst.) Vreemde steden, bijzondere oorden bd. 2. Uitg. EdgeZero, 2025, 139-155.

De stad Lamprey dook al op in mijn verhaal ‘Zeven manieren om van je schulden af te komen’ in Ganymedes-22 (2022). Het IJkgebouw bestaat niet echt, het is niet vast te pinnen en toch is het onwrikbaar. De stad Lamprey die zich eromheen heeft gevleid is geobsedeerd door de dood. Wie daalt daar af in het diepste, het zwartste gat?

Voor de paperback kijk hier. E-boek via bol. 

Hier een aardige recensie van (ook) mijn verhalenreeks:

- ‘Snaartheorie’, in: Wonderwaan 55, ‘Vergeten wonderen’, 2025, 32-55.

Met snaartheorie heeft Snaartheorie zo te zien niet veel te maken, hoewel de Snaar een belangrijke rol speelt. Een snufje Walewein, een dosis alchemie en occulte folklore, hartverscheurende herinneringen en de onnavolgbare logica van vorsten, ‘bedorven heersers op wankele tronen’. De soep, het bloed, de beker wijn.

Paperback kun je hier downloaden.

Ill. in 'Snaartheorie' (auteur)

- ‘Het kasteel van de lange schaduw’. In: Remco Meisner & Paul van Leeuwenkamp (red.), Ganymedes-24 (Nieuw-Vennep 2024), 24-42.

‘Vreemdelingen worden er nu meteen uitgepikt. Als Caai verschijnt en zich op last van de hellebaardiers aan de stadspoort bekend maakt, wordt hij opgepakt en naar het slot gebracht. Hij ziet er heel anders uit dan in de verhalen van Choret. Niks purperen mantel en springende honden. Caai is moederziel alleen. Hij is maar een schriel mannetje, die een zwarte lijn om zijn ogen heeft laten tatoeëren om zijn blik indringend en indrukwekkend te maken. Zijn onbeduidende gestalte, waaraan eenieder voorbijziet, heeft in hem kennelijk een honger naar aanzien en grootheid gewekt.’

- ‘Operatie schildpad’, in: Wonderwaan 54, ‘Echte (en andere) intelligentie’, 2024, 4-23.

Want: 1) Tentakels van beschilderd doek; 2) Theorieën uit de pulptijdschriften; 3) Een piramide van steenkool en 4) De les van de kamerjas.

Ill. in 'Operatie schildpad' (auteur).

‘De menselijke rede. Die aanfluiting, die vlaag wind! Op momenten die echt belangrijk zijn, voor jou of voor de loop van de dingen, schakelmomenten als het ware, duiken je rationaliteit en zelfs je bewuste waarneming onder en nemen de instincten en je lichaam het roer over. Achteraf zijn er alleen flitsen herinnering, ongewoon fel maar volkomen onsamenhangend en vaak zeer bedrieglijk, ook al gaat het om gebeurtenissen van enkele minuten geleden. Ik herinner me bijvoorbeeld de mauve foulard die Mrs. Turtle om haar hals had geslagen, diezelfde decadente sjaal die teder over de schouder van de monnik had gestreken. In werkelijkheid zal ze wel een gewone sjaal hebben aangehad, of zelfs haar jas met het bontkraagje. Ik herinner me ook dat Ryokan steels haar hut uitkwam, toen wij in de gang stonden te redetwisten. De monnik Ryokan, die schaduwman met zijn glimlach, zijn brilletje, zijn oogjes als brandpunten van het niets.
En ik herinner me dat ik dacht dat we op dit moment niets dan rolfiguren waren, marionetten van een onbekende instantie, terwijl we allebei hevig aan die sjaal aan het trekken waren, elk aan een kant, de Japanner en ik, onze blikken op elkaar gericht, in elkaar verzonken, mijn gezicht ongetwijfeld een wanhopige grimas, en de tronie van de monnik niets dan godslasterlijke spiegeling, een lege garnering van een even betekenisloze grijns.’

Dit nummer van Wonderwaan is HIER te downloaden.

***

Gerelateerd:

https://www.fantasize.nl/actueel/in-gesprek-met-jan-kuipers-deel-1/

https://www.fantasize.nl/actueel/in-gesprek-met-jan-kuipers-deel-2/

https://www.fantasize.nl/actueel/in-gesprek-met-jan-kuipers-deel-3/

https://www.fantasize.nl/actueel/interview-met-jan-j-b-kuipers-over-ballustrada/

***

Bodemjuweeltjes in de schemer

Ook de mooie expositie ‘Bodemjuweeltjes’ in het Zeeuws Museum al bezocht? Helaas zijn er ook minpuntjes. Dit was mijn impressie:

 

De expositie opende op 14 juni:

Vondst La Tène-hanger, Poortvliet 1956.
Vinder P. Jasperse, foto HMD Dekker.

 “Het is de eerste keer dat zoveel in Nederlandse bodem gevonden archeologische sieraden worden samengebracht. Ze zijn ooit gemaakt en gedragen door bewoners van ons land en bestrijken een periode van duizenden jaren, van de Steentijd tot (bijna) nu. 

De tentoonstelling is onderdeel van het project Onder ons van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden. Dat maakt dat een belangrijk deel van de objecten uit de indrukwekkende rijkscollectie van het RMO komt, aangevuld met particuliere en overheidscollecties uit het hele land. Bodemjuweeltjes is te zien t/m 1 maart 2026.”

Wat achtergrondinfo bij de foto: 

https://www.zeeuwseankers.nl/verhaal/thoolse-blingbling-uit-de-ijzertijd

 ***

Misschien ook leuk:

 

Vikingen

IJzeren eeuwen om de Noordzee

‘Nooit eerder is zulke wreedheid in Brittannië gezien,’ weeklaagde Alcuinus, hofgeleerde van Karel de Grote, nadat Vikingen in 793 een verrassingsaanval uitvoerden op de abdij van Lindisfarne, aan de noordoostkust van Engeland. In 810 verscheen een Deense vloot aan de Friese kust. Zo begonnen twee eeuwen van confrontaties met de Vikingen.

De overheden stonden lange tijd machteloos. De Vikingen maakten gebruik van de verbrokkeling van het Karolingische rijk: als plunderaars én als elkaar bestrijdende bondgenoten van Frankische vorsten. In tegenstelling tot Engeland kwam het in de Lage Landen niet tot permanente kolonisatie. Eerst ging het om frequente, kortdurende roofexpedities. Later waren complete legers met ruiterafdelingen actief, opererend vanuit versterkte kampen. Tot het einde bleven de gevreesde langschepen het Vikingwapen bij uitstek, uiting van de maritieme superioriteit van de Vikingen.

Vikingen belicht een zeer turbulente periode in de Europese en Nederlandse geschiedenis, met een blik die reikt van Byzantium tot Groenland en van de Scandinavische voorgeschiedenis tot de slotakkoorden van de Vikingcultuur in de late middeleeuwen. De Lage Landen en naburig gebied staan centraal, met speciale aandacht voor het in elkaar grijpen van gebeurtenissen aan beide zijden van de Noordzee. De chronologische benadering in het boek wordt gecomplementeerd met thematische hoofdstukken over bijvoorbeeld de botsing van culturen, langschepen, strijdmethoden en Vikingschatten.

 

Een hellehof en een comfortabel vakantiehuis

In 1959 verscheen bij de Wereldbibliotheek een Nederlandse vertaling van de kleine roman De Hellehof  van de Bosnische schrijver Ivo Andrić. Het boek verhaalt de belevenissen van de Bosnische monnik Broeder Petar in het Huis van Bewaring in Istanboel, waar figuren met uiteenlopende achtergronden worden vastgehouden, vaak alleen maar om de directeur een goed losgeld te bezorgen.

De blurb op de achterflap: “De vraag naar schuld of onschuld wordt nauwelijks gesteld aan de arrestanten, die zich in de gemeenschappelijke cellen en op de schaduwplekjes van de gloeiende binnenhof ophouden. Na maanden keert de Bosnische monnik naar zijn klooster terug. In zijn geest vloeien alle verhalen, die hij op de vervloekte binnenplaats van eerlijke en oneerlijke lieden heeft moeten aanhoren, in elkaar over tot een schakelvertelling, waarin werkelijkheid en symboliek naar oosterse trant vermengd worden, maar die naar westerse inslag schijnt gericht te zijn op het wezen van het menselijk bestaan zelf.”

Tegelijkertijd maakt de lezer kennis met de modderige corruptie in de nadagen van het Ottomaanse rijk, en met het centraal in de vertelling staande personage Djamil, een rijke jongeman die een ontluisterend einde tegemoet gaat, omdat hij ervan overtuigd raakt dat hij de historische figuur Dsjem is, de ongelukkige broeder van de sultan.

Amsterdam/Antwerpen: Wereldbibliotheek, 1959
Vertaling: C.W. Sangster-Warnaars
Bandtekening: Frederique Spaanderman
Oorspronkelijke uitgave: Prokleta avlija, 1954

Ivo Andrić (1892–1975) had tijdens zijn leven ook te maken met de altijd maar door malende molens van de macht, zij het minder grotesk en fataal dan zijn personages in De Hellehof. Integendeel: internationale lof, welstand en een schitterende loopbaan vielen hem ten deel – hij moest alleen een beetje op zijn tellen passen onder het communistische bewind van Joegoslavië, vanwege zijn eerdere werkzaamheden als diplomaat.

Andrić werd geboren op 9 oktober 1892 in Dolac in het huidige Bosnië en Herzegovina. Hij groeide op in een katholiek Kroatisch gezin in Visegrad, een stad die later een belangrijke rol speelde in zijn literaire werk. Andrić studeerde aan universiteiten in Zagreb, Wenen, Krakau en Graz, waar hij in 1924 promoveerde in de filosofie.

Huis van Andrić, Herceg Novi
(foto HMD Dekker)

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd hij korte tijd gevangengezet vanwege zijn betrokkenheid bij de Zuid-Slavische nationalistische beweging. Na de oorlog trad hij in diplomatieke dienst voor het Koninkrijk van Serven, Kroaten en Slovenen (later Joegoslavië). Hij was onder meer werkzaam in Rome, Madrid, Genève, en Berlijn, en diende in de jaren dertig als ambassadeur in Berlijn.

De Hellehof is zeker niet zijn bekendste werk. Dat is De brug over de Drina (1945), een historische roman over het leven in Visegrad door de eeuwen heen. Het boek is daarmee een portret van de multi-etnische samenleving in Bosnië. Een ander belangrijke werk is De kroniek van Travnik.

In 1961 ontving Andrić de Nobelprijs voor Literatuur, als erkenning voor zijn ‘epische kracht’ en zijn ‘verhalen die het lot van mensen binnen de geschiedenis van zijn land onthullen’. Hij overleed op 13 maart 1975 in Belgrado.

Waarom aandacht voor Ivo Andrić op deze plek? Eigenlijk toeval. Bij de voorbereiding van een vakantieverblijf in Herceg Novi aan de Baai van Kotor (Montenegro) in mei 2025 stuitte mijn partner Heleen op Andrićs tot museum omgevormde huis uit 1962/63, waar hij woonde in de periode 1963-1968. Het werd gebouwd naar een project van de Belgradose architect en schilder Vojislav Đokić. Andrić trok er twee jaar na het winnen van de Nobelprijs in met zijn vrouw Milica Babić. De vijf jaar in Herceg Novi waren erg gelukkig voor het paar: "De Venetianen, Turken, Spanjaarden, Russen, Oostenrijkers vochten om de Baai van Kotor… Hoe konden ze niet praten over zulke schoonheid?"

Andrić in Herceg Novi, ca. 1968

Adres : Njegoševa 79

Openingstijden : maandag - zaterdag van 9.00 tot 21.00 uur en zondag van 10.00 tot 18.00 uur

Meer informatie hier

***

Misschien ook leuk:

Dwepers en dromers. Tegenculturen in Nederland, 1890-1940

De Nederlandse samenleving veranderde razendsnel aan het eind van de negentiende eeuw. Oude, vertrouwde waarden wankelden door een stroom aan nieuwe ideeën en levensstijlen. Alles moest anders: de inrichting van de maatschappij, de omgang met het lichaam en ook religie en spiritualiteit. Anarchisten, vegetariërs, theosofen, spiritisten, utopische kolonisten, feministen, strijders voor homorechten: de verschillende stemmen van linkse activisten tot ultrarechtse ‘trekvogels’ en reactionaire cultuurcritici vormden een verwarrend koor.

'Jan J.B. Kuipers belicht de versplintering van het levensbeschouwelijke landschap in een periode die werd gekenmerkt door vaak extreme opvattingen. Hij laat de lezer kennismaken met de vaak grillige vertegenwoordigers van een onversneden individualisme.'

Bij dit boek is een interessante PODCAST gemaakt, te downloaden via Podcast Hoog Tijd - Dwepers en dromers of in iTunes of Spotify (zoek op "Hoog Tijd")

'Kuipers heeft een boek geschreven waarin recht wordt gedaan aan al die idealistische strevers naar een betere wereld.'

Willem Huberts in Tijdschrift voor geschiedenis