De H. Elisabeth en haar vloeden

Eigenlijk had deze foto van de H. Elisabeth van Thüringen vorig jaar geschoten moeten worden, tijdens het herdenkingsjaar van de Tweede Sint-Elisabethsvloed (1421). Het hier getoonde beeld van deze heilige (feestdag 17 of 19 november) staat in de zeer fraaie, neogotische Gummaruskerk in Steenbergen (Noord-Brabant).

foto H.M.D. Dekker

Het noemen van vloeden naar heiligen was in de middeleeuwen heel gewoon. In Nederland zijn in totaal drie vloeden naar Elisabeth genoemd: de Eerste (1404), de Tweede (1421) en de derde (1424). De Eerste zorgde in het huidige Zeeuws-Vlaanderen voor een verruiming van de Zuudzee of Braakman, waardoor de plaatsen Hughevliet, het oude IJzendijke en het ietwat raadselachtige Oostmanskapelle verloren gingen. Bij de Tweede verdronk de Grote of Hollandse Waard en ontstond de Biesbosch. De Derde zorgde ervoor, dat veel herstelwerkzaamheden weer ongedaan werden gemaakt, net zoals dat in november 1532 door de Allerheiligenvloed zou gebeuren ten aanzien van het herstel na de rampzalige Sint-Felixvloed van 5 november 1530.

De (oude) Passageule in westelijk Zeeuws-Vlaanderen ontstond waarschijnlijk óók in 1404 dankzij de Eerste Sint-Elisabethsvloed; drie eeuwen later was de Passageulelinie de belangrijkste, maar steeds falende regionale verdedigingslinie in deze streek. Waterstaatshistorie en krijgsgeschiedenis zijn in deze regio sterk verbonden. 

Op vrijdagavond 14 oktober geef ik in museum Het Bolwerk in IJzendijke een lezing over deze Passageulelinie als onderdeel van de Staats-Spaanse Linies. Tegen die tijd ligt er ook een nieuwe herdruk (door WalburgPers) van mijn boek De Staats-Spaanse Linies. Monumenten van conflict en cultuur.

Informatie over het beeld van de H. Elisabeth in de Gummaruskerk