Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap
De Nederlanden in de Franse Tijd
In het kader van de festiviteiten van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden verscheen in september 2013 bij Uitgeversmaatschappij Walburg Pers te Zutphen het boek Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap. De Nederlanden in de Franse Tijd van Jan J.B. Kuipers. Dit rijk geïllustreerde boek geeft een gevarieerd overzicht van een roerige periode in de geschiedenis van de Lage Landen: het huidige Nederland en (voornamelijk Nederlandstalig) België. De leus ‘Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap’ uit de Franse revolutie weerspiegelde de politieke ideologie in de Nederlanden na de komst van de Fransen. De Franse tijd (1794-1815) vertoont in de geschiedenis van België en Nederland overeenkomsten en aanzienlijke verschillen. Het Zuiden werd ingelijfd, Nederland kwam pas in 1810 onder de keizerlijke knoet van Napoleon, na veelbewogen perioden als de Bataafse Republiek, Bataafs Gemenebest en Koninkrijk Holland. De gevolgen waren blijvend. Beide landen zouden in hun huidige vorm zonder de Franse tijd niet bestaan.
Kortstondig behoorden Nederland en België tot een revolutionair begonnen wereldrijk, dat ingrijpende hervormingen bracht zoals scheiding van kerk en staat, invoering van de burgerlijke stand, een onafhankelijke rechterlijke macht en parlementaire democratie. De schaduwzijden waren enorm: Franse uitplundering, economische ruïne, onderhoud van hongerige en haveloze troepen, burgeroorlog, invasies, het sterven van duizenden soldaten in den vreemde. Vrijheid Gelijkheid, Broederschap behandelt de macro-ontwikkelingen én de menselijke factoren van ambitie, verraad, staatsgrepen, oorlogsellende, hielenlikkerij en onverzoenlijk verzet. Het boek belicht eveneens de voorgeschiedenis: de Brabantse Omwenteling in het Zuiden en de Patriottentijd in het Noorden. Ook komt de ongelukkige hereniging van Noord en Zuid aan de orde, uitlopend op de Belgische Revolutie van 1830.
De schrijver besteedt ook aandacht aan het gebied van zijn roots: Zeeland, met o.m. hoofdstukken over de Napoleontische versterking van de (Wester)schelde en de Walcheren Campaign met het verwoestende Engelse bombardement op Vlissingen in 1809.
Vergeten figuren als de verstokte revolutionaire Maria 'Mietje' Hulshoff komen eveneens over het voetlicht. Hulshoff (1781-1846) is een van de opvallendste vrouwen in de geschiedenis van de Bataafse en Franse tijd. Zij erfde het politiek engagement van haar vader, doopsgezind predikant in Amsterdam. Het ideologische ‘afglijden’ van de opeenvolgende Bataafse regimes vervulde Mietje met grote ergernis. Met de oud-Patriot Samuel Wiselius schreef Maria Hulshoff onder haar eigen naam de pamflettenserie Verzameling van brieven, gewisseld tusschen Valerius Publicola te Amsterdam en Caius Manlius te Utrecht, verspreid in 1804. Hulshoff werd hiervoor gearresteerd. In 1806 nam ze stelling tegen de monarchie onder Lodewijk Napoleon met de vlammende Oproeping van het Bataafsche volk, waarin ze aanspoorde tot massaal, geweldloos verzet. ‘Gij ziet hoe ene Vrouw, door niemand ondersteund, handelt’, schreef ze moedig en ook aandoenlijk in het voorwoord. Alle exemplaren werden in beslag genomen. Hulshoff wilde om propagandistische redenen berecht worden en eiste arrestatie. Na lange verhoren werd zij aangeklaagd, maar haar advocaten Johan Valckenaer en Willem Bilderdijk legden in hun pleitrede de nadruk op haar geestestoestand. Bilderdijk noemde haar een ‘buiten de natuurlijke staat van geestbedaardheid geworpen juffer’, die men moeilijk ‘ter misdaad [kon] rekenen dat zij uitdrukt wat zij voelt’. Hulshoff zond hen gebelgd weg. Volgens geruchten zou zij ooit een aanslag op Napoleon zelf hebben beraamd. Na een periode in o.m. de Verenigde Staten eindigde ze als ijveraarster voor verbetering van de gezondheidszorg en hygiëne, en voor vaccinatie. Haar laatste bekende publicatie is De koepok-inenting beschouwd, en tien bedenkingen overwogen (1827).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten